حمايت از توحيد

عقیده صحیح و آنچه با آن منافات دارد

الحمد لله والصلاة والسلام على من لا نبي بعده وعلى آله وصحبه، أما بعد:

از آنجا که عقیده صحیح اساس دین اسلام و اساس المله(پايه ملت) است، مناسب دیدم سخنرانی را به این موضوع اختصاص بدهم.

با توجه به دلایل قرآن و سنت واضح است که گفتار و کردار انسان زمانی پذیرفته میشود که از عقیده صحیح نشأت گرفته باشد، و اگر عقیده درست نباشد همه کارها و گفتههایی که بر اساس آن انجام میشوند باطل خواهند بود، چنانکه خداوند متعال میفرمايد: ﮋ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﮊ [المائدة: ٥] «و كسى كه انكار كند آنچه را بايد به آن ايمان بياورد، اعمال او تباه مى‏گردد؛ و در سراى ديگر، از زيانكاران خواهد بود».

و میفرمايد: ﮋ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﮊ [الزمر: ٦٥] «به تو و همه پيامبران پيشين وحى شده كه اگر مشرك شوى، تمام اعمالت تباه مى‏شود و از زيانكاران خواهى بود».

آیات زیادی در این خصوص آمده است و كتاب واضح خداوند و سنت رسول امانتدارش ص بیان میدارد که عقیده صحیح در اینها خلاصه میشود:

ایمان داشتن به الله، و ملائکهها، و ایمان داشتن به کتابهای الله، و پیامبرانش، و ایمان داشتن به روز قیامت، و ایمان داشتن به اینکه خیر و شر بر اساس تقدیر الهی است.

این امور ششگانه اساس عقیده صحیح هستند که خداوند قرآن كريم را براي آن نازل، و پیامبرش محمد را با آن فرستاده است، و همه امور غیبی که ایمان آوردن به آن لازم است، و همه آنچه خداوند و پیامبرش ص از آن خبر دادهاند بر آمده از این اصول مذکور میباشند، و دلایل بسیار زیادی در کتاب و سنت برای این اصول ششگانه بیان شده است، از آن جمله اینکه خداوند متعال میفرمايد: ﮋ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣﮊ [البقرة: ١٧٧] «نيكى، (تنها) اين نيست كه (به هنگام نماز،) روى خود را به سوى مشرق و (يا) مغرب كنيد؛ بلكه نيكى (و نيكوكار) كسى است كه به خدا، و روز رستاخيز، و فرشتگان، و كتاب (آسمانى)، و پيامبران، ايمان آورده».

و میفرمايد: ﮋ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮊ [البقرة: ٢٨٥] «پيامبر، به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده، ايمان آورده است. و همه مؤمنان (نيز)، به خدا و فرشتگان او و كتابها و فرستادگانش، ايمان آورده‏اند».

و میفرمايد: ﮋ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮊ [النساء: ١٣٦] «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! به خدا و پيامبرش، و كتابى كه بر او نازل كرده، و كتب (آسمانى) كه پيش از اين فرستاده است، ايمان (واقعى) بياوريد كسى كه خدا و فرشتگان او و كتابها و پيامبرانش و روز واپسين را انكار كند، در گمراهى دور و درازى افتاده است».

و میفرمايد: ﮋ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﮊ [الحج: ٧٠] «آيا نمى‏دانستى خداوند آنچه را در آسمان و زمين است مى‏داند؟! همه اينها در كتابى ثبت است (همان كتاب علم بى‏پايان پروردگار)؛ و اين بر خداوند آسان است».

و احادیث صحیحی که بر این اصول دلالت مینمايند بسیار زیادند، از آن جمله حدیث صحیح معروفی است که مسلم در صحیحش از عمر بن خطاب t روایت میكند: جبرئیل از پیامبر ص در مورد ایمان پرسیدند، پیامبر ص در جواب به او گفتند: (ايمان يعنی اينكه خداوند و ملائکههای او و کتابها و پیامبرانش و روز قیامت و ايمان داشتن به اينكه خير و شر بر اساس تقدير الهي است) و با اندکی تفاوت شیخین از ابو هریره نیز همین حدیث را روایت كردهاند.

هر آنچه یک مسلمان در مورد خداوند و امور آخرت باید به آن اعتقاد داشته باشد و دیگر امور غیب از همین اصول ششگانه بر میآيند.

و از جمله مطالب ایمان داشتن به خدا این است که باور داشته باشیم که خداوند تنها معبودی است که سزاوار عبادت است، و غیر از او هیچ چیز دیگر مستحق پرستش نیست، و فقط خداوند معبود به حق است، زیرا او آفریننده بندگان است، و به آنها احسان مینمايد، و به آنان روزی میبخشد، و از رازهای درون و ظاهرشان آگاه است، و اوست که به بندگان فرمانبردار، پاداش میدهد، و گناهکاران را سزا میدهد.

و به خاطر همین عبادت است که جنها و انسانها را آفریده، و آنها را به این امر کرده چنان که میفرمايد: ﮋ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﮊ [الذاريات: ٥٦] «من جن و انس را نيافريدم جز براى اينكه عبادتم كنند (و از اين راه تكامل يابند و به من نزديك شوند)».

ومیفرمايد: ﮋ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧﮊ [البقرة: ٢١] «اى مردم! پروردگار خود را پرستش كنيد؛ آن كس كه شما، و كسانى را كه پيش از شما بودند آفريد، تا پرهيزكار شويد».

خداوند پیامبران را مبعوث داشته و کتابها را نازل فرموده تا همین حقیقت را بیان کنند، و به سوی آن دعوت دهند، و از آنچه با آن منافات دارد بر حذر دارند، چنانکه میفرمايد: ﮋﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﮊ [النحل: ٣٦]. «ما در هر امتى رسولى برانگيختيم كه: «خداى يكتا را بپرستيد؛ و از طاغوت اجتناب كنيد!».

و میفرمايد: ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﮊ [الأنبياء: ٢٥] «ما پيش از تو هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر اينكه به او وحى كرديم كه: معبودى بحق جز من نيست؛ پس تنها مرا پرستش كنيد».

و میفرمايد: ﮋ ﮔﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟﮊ [هود: ١]. «الر، اين كتابى است كه آياتش استحكام يافته؛ سپس تشريح شده و از نزد خداوند حكيم و آگاه (نازل گرديده) است».

و حقیقت این عبادت عبارت است از اینکه همه عبادتها از قبیل دعا و به فریاد خواندن، و ترس و امید و نماز و روزه و ذبح و نذر و دیگر انواع عبادات فقط برای خداوند عز وجل انجام داده شوند، و ضمناً باید این عبادات با فروتنی و امید و هراس و با کمال محبت براي خداوند سبحان، و كوچك شدن در مقابل عظمتش انجام داده شوند، و اغلب قرآن کریم در خصوص بیان این اصل بزرگ نازل شده است، چنانکه خداوند میفرمايد: ﮋ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉﮊ [الزمر: ٢-٣]. «ما اين كتاب را بحق بر تو نازل كرديم؛ پس خدا را پرستش كن و دين خود را براى او خالص گردان. آگاه باشيد كه دين خالص از آن خداست».

و میفرمايد: ﮋ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮊ [الإسراء: ٢٣] «و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستيد».

و میفرمايد: ﮋ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﮊ [غافر: ١٤]. «(تنها) خدا را بخوانيد و دين خود را براى او خالص كنيد، هرچند كافران ناخشنود باشند».

و در صحیحین از معاذ t روایت شده که پیامبر ص فرمودند: (حق خداوند بر بندگان این است که او را بپرستند و چیزی را شریک او نسازند).

و از جمله ایمان به خدا این است که به همه آنچه خداوند بر بندگان فرض و واجب نموده از قبیل ارکان پنج گانه ظاهري كه عبارتند از: گواهی دادن به اینکه هیچ معبود به حقی جز الله نیست، و محمد ص پیامبر خداست، بر پا داشتن نماز، پرداخت زکات، روزه گرفتن ماه رمضان، انجام مناسک حج برای کسانی که توانایی دارند. و دیگر فرائضی که شریعت مطهر آن را بیان کرده است، مهمترين و بزرگترین رکن از این ارکان گواهی دادن به اینکه هیچ معبود به حقی جز الله نیست و محمد ص فرستاده خداست (لا إله إلا الله محمد رسول الله) میباشد. لا إله إلا الله: اقتضا میكند که عبادت فقط باید برای خدا انجام شود، و این کلمه، حق پرستش شدن دیگران را نفی میكند، و اين همان معناي لا إله إلا الله است. پس معنی لا إله إلا الله، یعنی هیچ معبود به حقی جز الله نیست، آنچه از قبیل انسان و فرشته و جن و غیره که علاوه بر خدا مورد پرستش قرار میگيرند همه معبودانی باطل میباشند، و معبود به حق تنها خداوند است چنانکه خداوند متعال میفرمايد: ﮋﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﮊ [الحج: 62]. «اين بخاطر آن است كه خداوند حق است؛ و آنچه را غير از او مى‏خوانند باطل است».

و پیشتر بیان شد که خداوند انسانها و جنها را به خاطر این اصل مهم آفریده، و آنان را به این کار فرمان داده است، و پیامبرانش را با این پیام فرستاده، و کتابهایش را با این حقیقت نازل کرده است، بنابراین در این قضیه خوب تأمل كن و بسيار بينديش تا براي تو واضح شود که بیشتر مسلمین در جهل عظيم نسبت به اين اصل مهم واقع شدهاند، از این رو چیزهای دیگری را همراه الله پرستش میكنند، و آنچه که حق خالص خداوند است برای دیگران قرار میدهند. فالله المستعان.

و از آن جمله ایمان به خداوند این است که باور داشته باشیم که خداوند آفریننده جهان است، و امور جهانیان را سامان میدهد و تدبیر مینمايد، و آنگونه که میخواهد بر اساس علم و قدرت خویش در جهانیان تصرف مینمايد، و او صاحب و مالک دنیا و آخرت و پروردگار تمام جهانیان است، و آفرینندهای جز او نیست، و پروردگاری غیر از او وجود ندارد، و او پیامبران را فرستاده و کتابها را نازل کرده تا بوسیله آن بندگان اصلاح شوند، و پیامبران آنها را به سوی آنچه مایه نجات آنها در هر دو جهان است دعوت دهند، و اينكه براي خداوند سبحان در همهي اين موارد شريكي وجود ندارد، و میفرمايد: ﮋ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮊ [الزمر: ٦٢] «خداوند آفريدگار همه چيز است و حافظ و ناظر بر همه اشيا است».

و میفرمايد: ﮋ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮊ [الأعراف: ٥٤] «پروردگار شما، خداوندى است كه آسمانها و زمين را در شش روز آفريد؛ و آنگاه بر عرش استقرار یافت. با (پرده تاريك) شب، روز را مىپوشاند؛ و شب به دنبال روز، به سرعت در حركت است؛ و خورشيد و ماه و ستارگان را آفريد، كه مسخر فرمان او هستند. آگاه باشيد كه آفرينش و تدبير (جهان)، از آن او (و به فرمان او)ست! پر بركت است خداوندى كه پروردگار جهانيان است».

و همچنین از جمله ایمان داشتن به خدا، ایمان داشتن به نامهای نیکوی او و صفات والایش است، اسماء و صفاتی که در کتاب خداوند ذکر شدهاند، و پیامبر ص آنها را بیان کرده است، باید به این نامها و صفات خداوندی ایمان داشت، بدون آن که آنها را تحريف و نفي، و کیفیت صفات او را بیان کنیم، یا او را تشبیه کنیم، بلکه باید همانطور که آمدهاند از روي آن گذشته و کیفیت را بیان نکنیم، و از طرفی به معانی بزرگ و مهم این صفات که اوصاف خداوند عز وجل هستند ایمان داشته باشیم، زیرا اینها اوصاف خداوند هستند که باید او تعالی را آنگونه که سزاوار اوست بدون آنکه در چيزی از صفاتش با آفريدههايش مشابهتی داشته باشد به این اوصاف توصیف کنیم. چنانکه خداوند متعال میفرمايد: ﮋ ﭡ ﭢ ﭣﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﮊ [الشورى: ١١]. «هيچ چيز همانند او نيست و او شنوا و بيناست».

و میفرمايد: ﮋ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﮊ [النحل: ٧٤]. «پس، براى خدا امثال (و شبيه‏ها) قائل نشويد! خدا مى‏داند، و شما نمى‏دانيد».

این عقیده اهل سنت یعنی اصحاب رسول خدا و پیروانش میباشد، و امام ابوالحسن اشعری در کتابش (المقالات) میگويد: عقیده اهل حدیث و اهل سنت در مورد صفات همین است، و بسیاری دیگر از علماء و اهل ایمان این را گفتهاند.

اوزاعی میگويد: زهری و مکحول در مورد آیات صفات پرسیده شدند آنها گفتند: همانطور که آمدهاند از آن عبور كنيد، و ولید بن مسلم : میگويد: مالک و اوزاعی و لیث بن سعد و سفیان ثوری رحمهم الله در مورد احادیثی که در مورد صفات آمدهاند پرسیده شدند، همه گفتند: همانطور که آمدهاند از آن بگذريد و بدون آنکه برای صفات کیفیت بیان کنید، و اوزاعی : میگويد ما ـ در حالیکه تابعین به وفور وجود داشتند ـ میگفتیم خداوند بالای عرش خود است، و به صفاتی که در سنت آمده باور داشتیم، و وقتی ربیعه بن ابی عبد الرحمن استاد مالک : در مورد استواء پرسیده شد، گفت: استواء معلوم است و کیفیت آن را کسی نمیداند و خداوند پیام میفرستد و پیامبر ص آنرا میرساند و ما باید آنرا تصدیق کنیم. و همچنین وقتی از امام مالک : در این مورد پرسیده شد، گفت: استواء معلوم است و کیفیت آن مشخص نیست و ایمان داشتن به آن واجب است و پرس و جو از آن بدعت است، سپس به پرسشگر گفت: تو مرد خوبی نیستی، و آنگاه فرمان داد و آن مرد را بیرون کردند، مطلبی با همین مفهوم از ام المؤمنین ام سلمه روایت شده است، و امام ابو عبد الرحمن عبدالله بن مبارک : میگويد: ما پروردگار خود را اینگونه میشناسيم که او بالای آسمانها بر عرش خود است، و از آفريدههايش جداست. و ائمه در این مورد سخنان بسیار زیادی گفتهاند که همه را نمیتوان در این سخنرانی ارائه داد، برای اطلاع بیشتر در این مورد به کتابهایی که علمای اهل سنت در این خصوص نوشتهاند مراجعه کنید، کتابهایی همچون کتاب (السنة) اثر عبدالله فرزند امام احمد و (التوحید) امام محمد بن خزیمه، و کتاب (السنة) ابو القاسم اللالکائی الطبری، و کتاب (السنة) ابی بکر بن أبي عاصم، و پاسخ شیخالإسلام ابن تیمیه به اهل (حمات) که بسیار مفید و مهم است، و ایشان در آن، عقیده اهل سنت را توضیح داده است و بسیاری از دلائل شرعی و عقلی را بر آنچه اهل سنت میگويند ذکر کرده، و دلایل زیادی در بطلان آنچه مخالفین اهل سنت میگويند ارائه داده است، و همچنین رساله شیخ الإسلام (التدمریة) نام دارد در آن عقیده اهل سنت به طور مشروح و مفصل با دلایل عقلی و نقلی بیان شدهاند، و سخن مخالفین با دلیل رد شده است، و حق را در آن روشن كرده و باطل را در هم کوبیده است، اما کسانی از علماء از این کتاب بهرهمند میشوند که با قصد نیک و اشتیاق به شناخت حق آنرا مورد مطالعه قرار دهند، و آنان که در مورد اسماء و صفات با عقیده اهل سنت مخالفت كردهاند در حقیقت به مخالفت دلایل عقلی و نقلی برخاسته و در آنچه اثبات و نفی میكنند دچار تناقض آشکار گشتهاند. اما اهل سنت هر صفتی را که خداوند در قرآن برای خود اثبات نموده، یا پیامبرش محمد ص در سنت آن را برای خدا ذکر کرده است، میپذيرند و اثبات مینمايند، بدون آنکه خداوند را به چیزی تشبیه کنند، و اهل سنت خداوند را از مشابهت با آفريدههايش منزّه و پاک مىدانند، و صفات خداوند تعطیل و نفي نمیكنند، بنابراین اینگونه از گرفتار شدن به تناقض ایمن قرار گرفته، و به همه دلایل عمل كردهاند، و هر کسی که به حقی که خداوند پیامبرانش را با آن مبعوث نموده تمسک بجوید، و در این مورد تلاش کند و مخلصانه آن را بجوید، سنت الهی این است که چنین فردی را به رسیدن به حق موفق مینمايد، و دلیل و حجت او را چیره میگرداند، چنانکه میفرمايد: ﮋﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚﮊ. [الأنبياء: ١٨]. «بلكه ما حق را بر سر باطل مى‏كوبيم تا آن را هلاك سازد؛ و اين گونه، باطل محو و نابود مى‏شود».

و میفرمايد: ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘﮊ. [الفرقان: 33] «آنان هيچ مثلى براى تو نمى‏آورند مگر اينكه ما حق را براى تو مى‏آوريم، و تفسيرى بهتر (و پاسخى دندان شكن كه در برابر آن ناتوان شوند)». و حافظ ابن کثیر : پیرامون این آیه: ﮋ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁﮊ. [يونس:3] «پروردگار شما، خداوندى است كه آسمانها و زمين را در شش روز آفريد؛ و آنگاه بر عرش استقرار یافت». سخن بسیار خوبي دارند که جا دارد بخاطر نفع زيادش آنرا در اینجا نقل کنیم، ایشان : میگويند: مردم در این مورد گفتارهای بسیار زیادی دارند که در اینجا جایش نیست که به تفصیل ذکر شوند، و ما در اینجا فقط مذهب و شیوه سلف صالح: مالک و اوزاعی و ثوری و لیث بن سعد و شافعی و احمد و اسحاق بن راهویه و بقیه ائمه مسلمین در گذشته و حال را در پيش میگيريم، مذهب سلف این است که صفات خداوند همانطور که آمدهاند از روي آن عبور شود، بدون آنکه کیفیت آن بیان شود، یا خداوند با چیزی تشبیه داده شود، و بدون آنکه صفاتش تعطیل و انکار گردند، و کسانی که تشبیه میكنند باید گفت مشابهت از خداوند نفی شده است، زیرا هیچ چیزی همانند او نیست و او شنوای بیناست، بلکه حقیقت همان چیزی است که ائمه گفتهاند، از آن جمله نعیم بن حماد الخزاعی استاد امام بخاری میگويد: هر کسی خداوند را با آفريدههايش تشبیه کند کفر ورزیده است، و هر کسی آنچه را که خداوند خود را بدان وصف نموده انکار کند کافر است، و صفاتی که خداوند برای خود بیان کرده و آنچه پیامبرش او را بدان توصیف نموده هیچ تشبیهی در آن نیست، پس هر کسی صفاتی را که در آیات صریح و روايات صحیح برای خداوند بیان شده به گونهاى که شایسته ذات خداوند است برای خدا اثبات کند، و کاستیها و معایب را از او تعالی نفی نماید براستی راه هدایت را در پیش گرفته است. پایان کلام ابن کثیر.

و اما ایمان داشتن به ملائکه شامل ایمان اجمالی و تفصیلی میگردد، بنابراین مسلمان ایمان و باور دارد که براي خداوند فرشتگاني است كه آنها را برای عبادت و اطاعت خویش آفریده است، و خدازند آنها را چنین توصیف نموده که آنان: ﮋ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁﮊ. [الأنبياء: 26-28]. «(فرشتگان) بندگان شايسته اويند. هرگز در سخن بر او پيشى نمى‏گيرند؛ و (پيوسته) به فرمان او عمل مى‏كنند. او اعمال امروز و آينده و اعمال گذشته آنها را مى‏داند؛ و آنها جز براى كسى كه خدا راضى (به شفاعت براى او) است شفاعت نمى‏كنند؛ و از ترس او بيمناكند». و ملائکه اقسام زیادی هستند: برخی موظف به حمل عرش میباشند، و بعضی نگهبان بهشت و جهنم هستند، و برخی به ثبت اعمال بندگان موظف شدهاند. و به صورت تفصیلی ما به ملائکهای که خداوند و رسولش نام برده است همچون: جبرئیل و میکائیل و مالک مسؤول آتش جهنم و اسرافیل که به دمیدن در صور موظف است ایمان داریم، و در احادیث صحیح ملائکه ذکر شدهاند، چنانکه عایشه ك را از پیامبر ص روایت میكند که گفتند: (ملائکه از نور آفریده شدهاند، و جنها از آتش آفریده شدهاند، و آدم از آنچه برای شما گفته شده آفریده شده است). مسلم.

و همچنین ایمان داشتن به کتابهای خدا به طور اجمالی واجب است به این صورت که ایمان داشته باشیم که خداوند کتابهایی بر پیامبرانش نازل فرموده است تا حقیقت را بیان دارند و به سوی حق دعوت دهند چنانکه میفرمايد: ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛﮊ. [الحديد: 25]. «ما رسولان خود را با دلايل و معجزات روشن و شريعتهاى آشكار فرستاديم، و با آنها كتاب (آسمانى كه داراى احكام و شرايع است) و ميزان (شناسايى حق از باطل و قوانين عادلانه) نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند». ﮋ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐﮊ [البقرة: 213]. «مردم (در آغاز) يك دسته بودند؛ (و تضادى در ميان آنها وجود نداشت. بتدريج جوامع و طبقات پديد آمد و اختلافات و تضادهايى در ميان آنها پيدا شد، در اين حال) خداوند، پيامبران را برانگيخت؛ تا مردم را بشارت و بيم دهند و كتاب آسمانى، كه به سوى حق دعوت مى‏كرد، با آنها نازل نمود؛ تا در ميان مردم، در آنچه اختلاف داشتند، داورى كند». و به صورت تفصیلی به کتابهایی که خداوند آن را نام برده است همچون: انجیل و زبور و قرآن ایمان داریم، و قرآن برترین و آخرین کتاب خداوند است که شامل کتابهای گذشته و تصدیقکننده آن است، و همه امت باید از آن پیروی نمایند، و قرآن و سنت صحیح پیامبر را در تمام امور حاکم و داور قرار دهند، چون که خداوند پیامبرش محمد ص را برای انسانها و جنها مبعوث کرده است، و این قرآن را بر او نازل فرمود تا پیامبر بوسیله آن میان آنها حکم کند، و خداوند قرآن را شفا بخش بیماریهای درونی قرار داده است، و در آن همه چیز بیان شده و مایه هدایت و رحمت برای مومنان است، چنانکه خداوند میفرمايد: ﮋ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧﮊ. [الأنعام: 155]. «و اين كتابى است پر بركت، كه ما (بر تو) نازل كرديم؛ از آن پيروى كنيد، و پرهيزگارى پيشه نمائيد، باشد كه مورد رحمت (خدا) قرار گيريد!». و میفرمايد: ﮋﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸﮊ [النحل: 89]. «و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز، و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است!». و میفرمايد: ﮋﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﮊ [الأعراف: 158]. «بگو: اى مردم! من فرستاده خدا به سوى همه شما هستم؛ همان خدايى كه حكومت آسمانها و زمين، از آن اوست؛ معبودى بحق جز او نيست؛ زنده مى‏كند و مى‏ميراند؛ پس ايمان بياوريد به خدا و فرستاده‏اش، آن پيامبر درس نخوانده‏اى كه به خدا و كلماتش ايمان دارد؛ و از او پيروى كنيد تا هدايت يابيد!». و آیات زیادی در این مورد آمده است.

و همچنین ایمان داشتن به پیامبران به صورت اجمالی و تفصیلی لازم است، بنابراین ما ایمان داریم که خداوند پیامبرانی را به سوی بندگانش فرستاده است آنها را مژده و بيم دهند، و آنان را بسوی حق دعوت نمايند، و هر کس دعوت آنها را بپذیرد رستگار شده است، و هر کسی با آنان مخالفت نموده دچار بدبختی و پشيماني میشود، و آخرین و برترین پیامبران، پیامبر ما محمد بن عبدالله ص است، چنانکه خداوند میفرمايد: ﮋ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾﮊ [النحل: 36]. «ما در هر امتى رسولى برانگيختيم كه: خداى يكتا را بپرستيد؛ و از طاغوت اجتناب كنيد!». و میفرمايد: ﮋ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈﮊ [النساء: 165]. «آنان پيامبرانى كه بشارت‏دهنده و بيم‏دهنده بودند، تا بعد از اين پيامبران، حجتى براى مردم بر خدا باقى نماند، (و بر همه اتمام حجت شود)». و میفرمايد: ﮋﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲﮊ [الأحزاب:40]. «محمد (ص) پدر هيچ يك از مردان شما نبوده و نيست؛ ولى رسول خدا و ختم‏كننده و آخرين پيامبران است».

و هر پیامبری که خدا او را نام برده است، یا رسول اکرم ص او را ذکر نموده به صورت تفصیلی و مشخص به او ایمان داریم، پیامبرانی همچون: نوح و هود و صالح و ابراهیم و غیره که نام برده شدهاند درود خداوند بر آنها و بر آل و پیروانش باد.

و در ایمان داشتن به روز قیامت همه آنچه خدا و پیامبرش از آن خبر داده که بعد از مرگ اتفاق میافتد، همچون عذاب قبر و نعمت آن، و سختیهای روز قیامت و صراط و ترازو و حساب و جزاء و گشوده شدن نامههای اعمال پیش مردم که برخی نامه اعمال خود را با دست راست میگيرند، و بعضی با دست چپ میگيرند، یا از پشت سر به آنها داده میشود، و همچنین ایمان داشتن به حوض پیامبر ص و ایمان داشتن به بهشت و جهنم، و اینکه مؤمنان در روز قیامت پروردگارشان را میبينند، و با او تعالی سخن میگويند، و دیگر مطالبی که در قرآن و در حدیث صحیح پیامبر آمده است از زمره ایمان داشتن به قیامت است، و ایمان داشتن به همه این موارد واجب است، و همه باید به همان صورت که خدا و پیامبرش این موارد را ذکر كردهاند آنرا تصدیق نمایند.

اما ایمان داشتن به تقدیر شامل چهار چیز است:

اول: خداوند آنچه اتفاق افتاده و آنچه هنوز اتفاق نیافتاده را میداند، و حالت بندگانش و روزی و زمان مرگ و اعمال و دیگر کارهایش را میداند و هیچ چیز برای او پوشیده نیست، چنانکه میفرمايد: ﮋ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﮊ [الحج: 70]. «خداوند به همه چيز داناست». و میفرمايد: ﮋ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ ﰔ ﰕ ﰖ ﰗ ﰘ ﰙ ﰚ ﰛﮊ [الطلاق: 12]. «تا بدانيد خداوند بر هر چيز تواناست، و اين كه علم خداوند به همه چيز احاطه دارد».

دوم: اینکه خداوند همه آنچه را که مقدر نموده نوشته است، چنانکه میفرمايد: ﮋﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰﭱ ﭲ ﭳ ﭴﮊ [ق: 4]. «ولى ما مى‏دانيم (بعد از اينكه مردند) زمين چه اندازه از بدن آنها (مى‏خورد) و مى‏كاهد؛ و نزد ما كتابى است كه آنچه بر آنها مى‏گذرد در دنيا و آخرت در آن محفوظ است! و تبديل و تغيير نمى‏كند، (و آن لوح المحفوظ است)». و میفرمايد: ﮋ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﮊ [الحج: 70]. «آيا نمى‏دانستى خداوند آنچه را در آسمان و زمين است مى‏داند؟! همه اينها در كتابى ثبت است (همان كتاب علم بى‏پايان پروردگار)؛ و اين بر خداوند آسان است».

سوم: اینکه به مشیئت و خواست نافذ خداوند ایمان داشته باشیم، پس هر آنچه او تعالی بخواهد انجام میپذيرد، و آنچه او نخواهد صورت نمیگيرد، چنانکه خداوند میفرمايد: ﮋ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚﮊ [الحج: 18]. «خداوند هر كار را بخواهد (و صلاح بداند) انجام مى‏دهد». و میفرمايد: ﮋ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳﮊ (يس: 82). «فرمان او چنين است كه هرگاه چيزى را اراده كند، تنها به آن مى‏گويد: «موجود باش!»، آن نيز بى‏درنگ موجود مى‏شود». و میفرمايد: ﮋ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵﮊ [التكوير: 29]. «و شما اراده نميكنيد مگر اين كه خداوند ـ پروردگار جهانيان ـ اراده كند و بخواهد».

چهارم: اینکه خداوند همه موجوت را آفریده است، و هیچ آفرینندهای بحق جز او نیست، چنانکه میفرمايد: ﮋ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮊ [الزمر: 62]. «خداوند آفريدگار همه چيز است و حافظ و ناظر بر همه اشيا است». و خداوند میفرمايد: ﮋ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅﰆ ﰇ ﰈﮊ [فاطر: 3]. «اى مردم! به ياد آوريد نعمت خدا را بر شما؛ آيا آفريننده‏اى جز خدا هست كه شما را از آسمان و زمين روزى دهد؟! هيچ معبودى بحق جز او نيست؛ با اين حال چگونه به سوى باطل منحرف مى‏شويد؟».

بنابراین از دیدگاه اهل سنت و جماعت ایمان داشتن به تقدیر شامل این امور چهارگانه میباشد، بر خلاف اهل بدعت که بعضی از این امور را انکار كردهاند، و اعتقاد داشتن به اینکه ایمان عبارت است از: قول و عمل، و با طاعت افزایش میيابد، و با ارتکاب گناه کم میشود، جزء ایمان داشتن به خداست. و همچنین کافر قرار دادن هیچ مسلمانی به خاطر ارتکاب گناه همچون زنا و دزدی و ربا خواری و شراب خواری و نافرمانی پدر و مادر و دیگر گناهان کبیره جایز نیست، مگر اینکه او این گناهان را حلال و جایز بداند، و یا اینکه گناه او شرک باشد که در این صورت کافر میشود، زیرا خداوند میفرمايد: ﮋ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐﮊ [النساء: 116]. «خداوند، شرك به او را نمى‏آمرزد؛ (ولى) كمتر از آن را براى هر كس بخواهد (و شايسته بداند) مى‏آمرزد».

و در حدیثی از پیامبر ص روایت است که فرمود: خداوند هرکسی را که به اندازه دانه خردلی ایمان در قلبش باشد از جهنم بیرون میآورد، و از جمله امور مربوط به ایمان داشتن به خدا دوست داشتن و نفرت داشتن براي خدا، و محبت داشتن و دشمني داشتن براي خداست، بنابراین مؤمن، مؤمنان را دوست میدارد، و با آنها محبت مینمايد و کافران را دوست نمیدارد، و با آنان دشنمی میورزد، و در رأس مؤمنان این امت اصحاب رسول خدا ص قرار دارند، و اهل سنت و جماعت اصحاب را دوست میدارند، و معتقدند که آنها بعد از پیامبران بهترین انسانها هستند، چون پیامبر ص میفرمايد: (بهترین مردم کسانی هستند که در قرن من زندگی میكنند، سپس کسانی که بعد از آنان میآيند، و سپس کسانی که بعد آنها میآيند) و اهل سنت و جماعت معتقدند که افضل و برترین اصحاب به ترتیب: ابوبکر صدیق، سپس عمر فاروق، سپس عثمان ذی النورین، سپس علی مرتضی ن، و بعد از اینها بقیه عشره مبشره از دیگران افضل میباشند، سپس بقیه اصحاب قرار دارند.

و اهل سنت و جماعت از اختلافات و مشاجراتی که بین اصحاب رخ داده زبان خود را کنترل میكنند، و معتقدند که آنها بر اساس اجتهاد این کارها را كردهاند، هر کسی که اجتهاد او درست و به جا بوده است دو پاداش دارد، و هر کسی اجتهاد او نادرست بوده است فقط یک پاداش به او میرسد، و اهل بیت پیامبر ص را که به او ایمان آوردهاند دوست میدارند، و همسران پیامبر ص را که مادران مؤمنان هستند، دوست دارند، و از همه به نیکی یاد مینمايند، و دعا میكنند که خداوند از آنها راضی باد، و از شیوه رافضه که با اصحاب پیامبر ص دشمنی میورزند و به آنها ناسزا میگويند و در مورد اهل بیت غلو و مبالغه میكنند و آنها را فراتر از جایگاهی قرار میدهند که خداوند آنها را در آن قرار داده است اعلام برائت نموده و از این شیوه بیزارند، و همچنین اهل سنت و جماعت از شیوه نواصب که با قول و عمل به اهل بیت آزار می رسانند اعلام برائت نموده و بیزاری میجویند.

و همه آنچه در اینجا به اختصار بیان شد در عقیده صحیحی که خداوند پیامبرش محمد ص را با آن فرستاده داخل است، و این عقیده فرقه ناجیه یعنی اهل سنت و جماعت است، گروهی که پیامبر ص در مورد آن میفرمايد: (همواره گروهی از امت من بر حق پیروزند هر کسی آنها را تنها بگذارد و خوار نماید به آنان زیانی نمیرسد تا اینکه فرمان الهی میآید). و ایشان ص میفرمايد: (یهودیان به هفتاد و یک گروه تقسیم شدند، و نصاری به هفتاد و دو فرقه تقسیم شدند، و این امت به هفتاد و سه گروه تقسیم خواهد شد که همه این گروهها به جهنم میروند به جزء یک گروه، اصحاب گفتند: آن یک گروه کدام است ای پیامبر خدا؟ فرمود: کسی که بر آنچه باشد که من و اصحابم بر آن باشیم). و این عقيدهاى است که تمسک به آن واجب است، و باید بر آن استقامت کرد، و از آنچه با آن منافات دارد پرهیز نمود.

اما کسانی که از این عقیده منحرف شدهاند و بر خلاف آن حرکت نمودهاند انواع و اقسام زیادی هستند. از جمله مخالفان این عقیده بت پرستان و کسانی هستند که ملائکه و اولیاء و جنها و درختان و سنگها و غیره را پرستش میكنند، اینها دعوت پیامبران را نپذيرفتهاند، بلکه با آنها مخالفت و معاندت كردهاند، چنانکه قریش و اقشار عرب با پیامبر ص مخالفت و معاندت نمودند، آنها از معبودان خود حاجت میخواستند و از معبودان خود میخواستند که بیماران را شفا دهد، و آنها را در مقابل دشمن پیروز کند، و برای معبود خود حیوان قربانی نموده و برایشان نذر میكردند، وقتی پیامبر ص به این کار آنها اعتراض نمود و آنان را فرمان داد که عبادت را فقط برای خدا انجام دهند تعجب کردند و نپذیرفتند، و گفتند: ﮋ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽﮊ [ص: 5]. «آيا او بجاى اينهمه خدايان، خداى واحدى قرار داده؟! اين براستى چيز عجيبى است!». اما پیامبر ص همچنان آنها را به سوی خدا دعوت میكرد و آنان را از شرک ورزیدن بر حذر میداشت و حقیقت آنچه را که آنها را بسوی آن فرا میخواند برایشان توضیح میداد تا اینکه خداوند کسانی از آنها را هدایت کرد، سپس بعد از آن گروه گروه وارد دین خدا شدند، و بعد از دعوتی پیوسته و مستمر و جهاد طولانی پیامبر و یارانش و پیروان آنها، خداوند دین خود را بر همه ادیان چیره گردانید.

سپس اوضاع تغییر یافت و جهالت بر بیشتر مردم غالب گردید تا جاییکه بیشتر مردم با غلو در مورد پیامبران و اولیا و به فریاد خواندن آنها و کمک خواستن از آنان و ارتکاب دیگر انواع شرک به دین جاهلیت بازگشتند و معنی لا إله إلا الله را آنگونه که کفار عرب میدانستند، ندانستند. و تا به امروزه همواره این شرک به علت غلبه جهل و دور شدن از زمان نبوت در حال گسترش است. و شبهه متاخرین همان شبهه گذشتگان است آنها میگفتند: ﮋ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯﮊ [يونس: 18]. «و مى‏گويند: اينها شفيعان ما نزد خدا هستند!». و میگويند: ﮋ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖﮊ [الزمر: 3]. «اينها را نمى‏پرستيم مگر بخاطر اينكه ما را به خداوند نزديك كنند». و خداوند این شبهه را ابطال نموده و بیان کرده است که هر کسی غیر از خداوند کسی را پرستش نماید به خدا شرک ورزیده و به او تعالی کافر شده است، چنانکه میفرمايد: ﮋﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯﮊ [يونس: 18]. «آنها غير از خدا، چيزهايى را مى‏پرستند كه نه به آنان زيان مى‏رساند، و نه سودى مى‏بخشد؛ و مى‏گويند: اينها شفيعان ما نزد خدا هستند!». خداوند سخن آنها را رد میكند و میفرمايد: ﮋ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡﮊ [يونس: 18]. «بگو: آيا خدا را به چيزى خبر مى‏دهيد كه در آسمانها و زمين سراغ ندارد؟! منزه است او، و برتر است از آن همتايانى كه قرار مى‏دهند». خداوند در این آیه بیان میدارد که عبادت افرادی علاوه بر خداوند همچون پیامبران و اولیاء و دیگر چیزها شرک اکبر است گرچه انجام دهندگان آن اسمی دیگر بر آن بگذارند، خداوند متعال میفرمايد: ﮋ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖﮊ [الزمر: 3]. «و آنها كه غير خدا را اولياى خود قرار دادند و دليلشان اين بود كه: «اينها را نمى‏پرستيم مگر بخاطر اينكه ما را به خداوند نزديك كنند». خداوند با رد سخنان آنها میفرمايد: ﮋ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨﮊ [الزمر: 3]. «خداوند روز قيامت ميان آنان در آنچه اختلاف داشتند داورى مى‏كند؛ خداوند آن كس را كه دروغگو و كفران‏كننده است هرگز هدايت نمى‏كند». پس خداوند با این توضیح بیان میدارد که پرستش غیر از خدا با به فریاد خواندن و ترس و امید داشتن و امثال آن کفر ورزیدن به خداوند است، و خداوند گفته آنها را که میگويند معبودانشان آنان را به خدا نزدیک مینمايد تکذیب میكند.

و از جمله عقاید کفرآمیزی که با عقیده صحیح منافات دارد و با آوردههای پیامبرانﻹ مخالف است عقيدهاى است که ملحدان این روزگار و پیروان مارکس و لینین و دیگر دعوتگران به الحاد و کفر بدان معتقدند و باور دارند، این عقیده با رهنمود پیامبران و با عقیده صحیح مخالفت و فرق میكند، هر اسمی که بر آن بگذارند: سوسیالیزم، کمونیسم یا بعث و...، یکی از اصول این ملحدان این است که میگويند معبودی وجود ندارد، منشاء حیات ماده است، و معاد و بهشت و جهنم را انکار میكند، و به همه ادیان کفر میورند، هر کس کتابهایشان را مطالعه کند و عقیده آنها را بررسی نماید به یقین پی میبرد که این عقیده با همه ادیان آسمانی مخالف است، و پیروانش را بسوی بدترین سرانجام در هر دو جهان سوق میدهد، و از جمله عقایدی که با عقیده حق مخالف است عقیده بعضی از صوفیان کسانی که آنها آنان را اولیاء مینامند در تدبیر جهان با خداوند مشارکت دارند، و صوفیان اینها قطب و وتد و غوث و دیگر نامهایی که برای معبودانشان ساخته و پرداختهاند، این بدترین شرک در ربوبیت است، و از شرک جاهلیت عرب بدتر است، چون کفار عرب در ربوبیت کفر نمیورزند و بلکه فقط در عبادت شرک میورزيدند، و شرک آنها در حالت آسایش و راحتی بود، اما در حالت سختی عبادت را خاص خدا میكردند، چنانکه خداوند میفرمايد: ﮋﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲﮊ [العنكبوت: 65]. «هنگامى كه بر سوار بر كشتى شوند، خدا را با اخلاص مى‏خوانند (و غير او را فراموش مى‏كنند)؛ اما هنگامى كه خدا آنان را به خشكى رساند و نجات داد، باز مشرك مى‏شوند».

اما آنها اقرار میكردند که ربوبیت فقط از آن خداوند است، چنانکه خداوند میفرمايد: ﮋﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵﮊ [الزخرف: 87]. «و اگر از آنها بپرسى چه كسى آنان را آفريده، قطعا مى‏گويند: خدا». و میفرمايد: ﮋﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯﯰ ﯱ ﯲﯳ ﯴ ﯵ ﯶﮊ [يونس: 31]. «بگو: «چه كسى شما را از آسمان و زمين روزى مى‏دهد؟ يا چه كسى مالك (و خالق) گوش و چشمهاست؟ و چه كسى زنده را از مرده، و مرده را از زنده بيرون مى‏آورد؟ و چه كسى امور (جهان) را تدبير مى‏كند؟» بزودى (در پاسخ) مى‏گويند: «خدا»، بگو: «پس چرا تقوا پيشه نمى‏كنيد (و از خدا نمى‏ترسيد)؟!».

و آیات زیادی در این مورد آمده است.

اما مشرکین که بعد از آنها آمدهاند از دو جهت در شرک از آنها پیشی گرفتهاند: یکی اینکه برخی از این مشرکین در ربوبیت شرک میورزند.

دوم اینکه مشرکین این زمان هم در حالت سختی و هم در حالت آسایش شرک میورند، چنانکه هر کسی با آنها اختلاط کند و اوضاع آنان را بررسی کند و آنچه در کنار قبر حسین و بدوی و غیره در مصر و در کنار قبر عیدروس در عدن، و در کنار قبر هادی در یمن و در کنار قبر ابن عربی در شام و در کنار قبر عبدالقادر گیلانی در عراق و در کنار دیگر قبرهای معروف انجام میدهند، ببیند متوجه میشود که اینها در هر حالت هم در سختی و هم در آسایش و در کنار این قبرها شرک میورند، قبرهایی که عوام در مورد آن غلو کرده و بسیاری از حق خدا را به صاحب قبر اختصاص دادهاند، و کمتر کسی به آنها اعتراض میكند و حقیقت توحید را که خداوند پیامبرش محمد ص و پیامبران پیش از ایشان را با آن فرستاده است برایشان بیان میدارد. ﴿إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ﴾.

از خداوند مسئلت مینماييم که آنها را هدایت نماید، و در میانشان دعوتگران به هدایت را زیاد کند، و به رهبران و علمای مسلمین توفیق دهد تا با این شرک مبارزه کنند، و آن، و وسيلههاى منجر به آن را از بین ببرند، به حق که او شنوای نزدیک است.

و از جمله عقایدی که در مورد اسما و صفات با عقیده صحیح منافات دارد عقیده اهل بدعت از قبیل جهمیه و معتزله و کسانی است که در مورد صفات خداوند و انکار آن راه آنها را در پیش گرفتهاند و صفات كامل خداوند را نفي نمودهاند، و خداوند را چنان وصف كردهاند که چیزهای معدوم و جماد و غیر ممکن توصیف میشوند، خداوند پاک و بس برتر از آن چیزی است که آنها میگويند، و کسانی که برخی از صفات را اثبات کرده و برخی را نفی كردهاند همچون اشاعره نیز در این داخل هستند، آنها بعضی از صفات را نفی کرده و دلایل آنرا تاویل كردهاند و با این کار با دلایل نقلی و عقلی به مخالفت برخاستهاند، و آنچه آنها برای فرار از آن صفاتی را نفی كردهاند در صفاتی که اثبات كردهاند ناگزیرند آنرا بپذیرند، و اینگونه در مورد صفات به تناقض گویی آشکاری گرفتار آمدهاند، اما اهل سنت و جماعت، صفاتی را که خداوند برای خود اثبات نموده یا پیامبرش از اسماء و صفات به نحو كمال برای او اثبات نموده، اثبات مىكنند و خداوند را از مشابهت با آفريدههايش منزه و پاک مىدانند، و معانی صفات را انکار نمیكنند، و اینگونه اهل سنت و جماعت به همه دلایل عمل كردهاند، و تحريف و انكار نكردهاند، از این رو از تناقضی که دچار آن شدهاند در امان ماندهاند، و راه نجات و سعادت هر دوجهان همین است، و این صراط مستقیمی است که سلف و ائمه این امت در پیش گرفتهاند، و آخر این امت با هیچ چیزی صلاح و بهبودی نمیيابد مگر با آنچه اول این امت با آن اصلاح شده است، و آن هم پیروی از کتاب و سنت، و ترک مخالفت با این دو است.

والله ولی التوفیق، وهو سبحانه حسبنا ونعم الوکیل، ولا حول ولا قوة إلاَّ بالله، وصلی الله وسلم علی عبده ورسوله نبینا محمد وآله وصحبه([1]).

کمک خواستن از غیر الله و تصدیق کاهنان و فالگیران

الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه ومن والاه، أما بعد:

از آنجا که عقیده توحید اساسی است که دعوت محمد بن عبدالله ص بر پایه آن استوار است، و در حقیقت امتداد دعوت همه پیامبران است چنانکه خداوند میفرمايد: ﮋﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾﮊ [النحل: 36]. «ما در هر امتى رسولى برانگيختيم كه: «خداى يكتا را بپرستيد؛ و از طاغوت اجتناب كنيد». و مبارزه با بدعتها و خرافات با اشکال مختلف آن از مسایل اساسی اعتقاد به این دعوت است، بنابراین هر مسلمانی باید در دینش دقت و بررسی نماید و خداوند را چنان عبادت کند که در شریعت اسلامی آمده است.

مسلمین اوایل و سلف امت در مورد دینشان آگاه بودند، چون همه کارهایشان مطابق رهنمودهای قرآن و سنت بود، سپس وقتی بسیاری از این شیوه ـ منهج و شیوه قرآن و سنت ـ ارزشمند و راستین در عقاید و اعمالشان منحرف شدند، در عقاید و مذاهب و در سیاست و احکام به گروهها و فرقههاى مختلفی تقسیم شدند، و یکی از نتایج این انحراف، بدعتها و خرافات، شعبده بازیها در میانشان رواج گرفت، و شیوع این بدعتها محل ورودی برای دشمنان اسلام گردید که از این راه برای طعنه زدن به اسلام و مسلمین استفاده کردند.

علمای اسلام همواره در گذشته و حال همواره در کتابهایشان از بدعتها بر حذر داشتهاند.

و اینجانب هم با نوشتن سه رساله در این راستا مشارکت نمودهام، این رسالهها عبارتند از:

اول: حکم کمک خواستن از پیامبر ص.

دوم: حکم کمک خواستن از جنها و شیاطین و نذر کردن برای آنان.

سوم: حکم خواندن اوراد و اذکار شرکآمیز که در دین ريشهاى ندارند و بدعت میباشند.

و ریاست پژوهش علمي و دعوت و ارشاد در عربستان ـ که پرچمدار دعوت اسلامی در این سرزمین خجسته است ـ این سه رساله را به خوانندگان عزیز تقدیم میدارد تا در مبارزه با بدعتها و خرافات و بالا بردن سطح فرهنگ و درک حقیقی اسلام سهیم باشد.

از خداوند متعال و توانا مسئلت داریم که این را برای بندگانش سودمند قرار دهد.

والله ولي التوفیق وصلى الله علی محمد وآله وصحبه وسلم.

رساله اول: حکم کمک خواستن از پیامبر ص

الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وأصحابه ومن اهتدى بهداه، أما بعد:

روزنامه المجتمع كويتى در شماره 15 تاريخ 19/ 4/ 1390 هجری، اشعاری را تحت عنوان (یاد بود میلاد پیامبرص) به چاپ رسانیده بود که در این اشعار از پیامبر ص کمک خواسته تا به داد امت برسد، و امت را از تفرقه و اختلافی که گرفتار آن گردیده نجات دهد، و سراینده اشعار خودش را آمنه معرفی کرده بود، و اینک متن اشعار مذکور را ارائه مىدهيم.

پرهیز از بدعتها

رساله اول: حکم جشن گرفتن برای میلاد پیامبر ص و غیره

الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه ومن اهتدی بهداه، أما بعد:

بسیاری در مورد حکم جشن گرفتن برای میلاد پیامبر ص و بلند شدن برای ایشان در مراسم جشن و سلام دادن بر او و دیگر کارهایی که در جشن میلاد انجام میشوند میپرسند.

در پاسخ باید گفت: جشن گرفتن برای میلاد پیامبر و یا کسی دیگر جایز نیست؛ چون این کارها از بدعتهایی است که در دین ایجاد شده است و پیامبر ص و خلفای راشدین و دیگر صحابه رضوان الله علیهم و تابعین در قرنهایی که فضیلت داده شدهاند این کار را نكردهاند و حال آنکه آنها سنت را بهتر میدانستهاند و بیشتر پیامبر ص را دوست میداشتهاند و از بعدیها بیشتر پیرو ایشان بودند، و از پیامبر ص روایت است که فرمود: (هر کس در کار ما چیزی ایجاد کند که از ما نیست مردود است). و در حدیثی دیگر میگويد: (به سنت من و سنت خلفای راشدین هدایت یافته تمسک بجویید و با دندان آنرا بگیرید و از چیزهای تازه ایجاد شده بپرهیزید، هر چیز تازهای بدعت است و هر بدعتی گمراهی است). پس در این دو حدیث به شدت از ایجاد بدعت و عمل کردن به آن بر حذر داشته است و خداوند متعال در کتابش میفرمايد: ﮋﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧﮊ [الحشر: 7]. «آنچه را رسول خدا براي شما آورده بگيريد (و اجرا كنيد) و آنچه نهي كرده خوداري نمائيد، و از (مخالفت) خدا بپرهيزيد». و خداوند عز وجل میفرمايد: ﮋﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮊ [النور: 63]. «پس آنان كه فرمان او را مخالفت مى‏كنند، بايد بترسند از اينكه فتنه‏اى دامنشان را بگيرد، يا عذابى دردناك به آنها برسد». و می‏فرمايد: ﮋﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿﮊ [الأحزاب: 21]. «مسلما براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نيكويى بود، براى آنها كه اميد به رحمت خدا و روز رستاخيز دارند و خدا را بسيار ياد مى‏كنند». و میفرمايد: ﮋﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦﭧ ﭨ ﭩ ﭪﮊ [التوبة: 100]. «پيشگامان نخستين از مهاجرين و انصار، و كسانى كه به نيكى از آنها پيروى كردند، خداوند از آنها خشنود گشت، و آنها (نيز) از او خشنود شدند؛ و باغهايى از بهشت براى آنان فراهم ساخته، كه نهرها از زير درختانش جارى است؛ جاودانه در آن خواهند ماند؛ و اين است پيروزى بزرگ». و میفرمايد: ﮋﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅﮊ [المائدة: 3]. «امروز، دين شما را كامل كردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آيين (جاودان) شما پذيرفتم». و آیات زیادی در این مورد آمده است.

و ایجاد چنین جشنهایی برای میلاد پیامبر به معنی این است که خداوند دین را برای این امت کامل نکرده است و پیامبر ص آنچه را که امت باید انجام دهد به امت نرسانیده است، تا اینکه اینها آمدهاند چیزهایی در شریعت خداوندی ایجاد كردهاند که به آن فرمان نداده است، و گمان میبرند این کار آنها را به خدا نزدیک میكند، تردیدی نیست که این خطر بزرگی است و به معنی اعتراض کردن بر خداوند و پیامبرش میباشد و حال آنکه خداوند دین را برای بندگانش کامل نموده و نعمت را بر آنها اتمام کرده است.

و پیامبر ص به طور واضح و آشکار دین را به مردم رسانیده است، و هیچ راهی که انسان را به بهشت میرساند و از جهنم دور میكند را نگذاشته مگر اینکه آن را برای امت بیان نموده است، چنان که در حدیث صحیح از عبدالله بن عمروب روایت است که گفت: پیامبر خدا ص فرمود: (خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نکرده، مگر اینکه بر او لازم بوده که امت خود را به سوی خوبیهایی که میداند، و آنها را از شر آنچه میداند بترساند). مسلم.

و مشخص است که پیامبر ما محمد ص برترین و آخرین پیامبر است و از همه پیام الهی را کاملتر رسانیده و در خیر خواهی از همه کاملتر است، پس اگر جشن گرفتن برای تولد از دین و مورد پسند خداوند میبود پیامبر ص آنرا برای امت بیان میکرد، یا در دوران حیاتش آنرا انجام میداد، و یا اصحاب او ن آنرا انجام میدادند، پس وقتی هیچ کسی از آنان این کار را نکرده است، مشخص است که این کار از اسلام نیست، بلکه از زمره بدعتهایی است که پیامبر ص امت خویش را از آن برحذر داشته است، چنانکه در دو حدیث سابق بیان شد، و احادیث دیگری نیز به همین مفهوم آمدهاند، مثل اینکه پیامبر ص در خطبه جمعه میگفت: (اما بعد: بهترین سخن کتاب خداست، و بهترین رهنمود، رهنمود محمد ص است، و بدترین امور چیزهای تازه ایجاد شده میباشند و هر بدعتی گمراهی است). مسلم.

و آیات و احادیث زیادی در این مورد آمده است و گروهی از علما به صراحت جشنهای تولد را رد کرده و از آن بر حذر داشتهاند، اما برخی از متأخرین مخالفت کرده و گفتهاند اگر جشن با منکراتی همچون غلو در مورد پیامبر و اختلاط زنان و مردان، استفاده از وسایل لغو و لهو و دیگر منکرات همراه نباشد جایز است، و آنها ادعا كردهاند که این جشنها بدعت حسنه هستند، اما قاعده شرعی این است که مردم وقتی در چیزی اختلاف میكنند باید آنرا به کتاب خدا و سنت پیامبرش محمد ص ارجاع دهند، چنانکه خداوند عز وجل میفرمايد: ﮋﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒﮊ [النساء: 59]. «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! اطاعت كنيد خدا را! و اطاعت كنيد پيامبر خدا و اولو الامر ( علما و حكام مسلمان) را! و هرگاه در چيزى نزاع داشتيد، آن را به خدا و پيامبر بازگردانيد (و از آنها داورى بطلبيد) اگر به خدا و روز رستاخيز ايمان داريد! اين (كار) براى شما بهتر، و عاقبت و پايانش نيكوتر است». و میفرمايد: ﮋﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶﮊ [الشورى: 10]. «در هر چيز اختلاف كنيد، داوريش با خداست». و ما مسئله جشن میلاد را به کتاب خدا وقتی ارجاع مىدهيم و میبینیم که کتاب خدا ما را به پیروی از پیامبر ص فرمان میدهد و ما را از آنچه ایشان ص نهی کرده است برحذر میدارد، و به ما میگويد که خداوند برای این امت دین را کامل گردانیده است، و این جشن گرفتن از تعالیم پیامبر ص نیست، بنابراین از دینی که خداوند برای ما آنرا تکمیل نموده و به ما فرمان داده که در آن از پیامبر اطاعت کنیم نیست، و همچنین زمانیکه آنرا به سنت پیامبر ارجاع مىدهيم میبینیم که نه پیامبر جشن تولد گرفته، و نه به آن فرمان داده است، و نه اصحاب او ن این کار را كردهاند، پس میدانیم که این از دین نیست بلکه بدعتی است که ایجاد شده است، و نوعی اختیار مشابهت یهود و نصارا است که چنین جشنهایی بر پا میكنند، بنابراین برای هر کسی که کوچکترین بینش و علاقهای به پذیرفتن حق داشته باشد واضح است که جشن گرفتن برای میلاد از دین اسلام نیست، و بلکه از بدعتهایی است که تازه ایجاد گردیدهاند، و خداوند و پیامبرش ما را به دوری از آن فرمان دادهاند، و نباید از اینکه مردم در سایر کشورها این مراسم را جشن میگيرند فریب خورد، چون که معیار حق عمل اکثریت نیست، بلکه حق فقط با دلايل شرعی شناخته میشود، چنانکه خداوند متعال در مورد یهود و نصارا میگويد: ﮋﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰﯱ ﯲ ﯳﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺﮊ [البقرة: 111]. «آنها گفتند: هيچ كس، جز يهود يا نصارى، هرگز داخل بهشت نخواهد شد. اين آرزوى آنهاست! بگو: اگر راست مى‏گوييد، دليل خود را (بر اين موضوع) بياوريد!». و میفرمايد: ﮋﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢﮊ [الأنعام: 116]. «اگر از بيشتر كسانى كه در روى زمين هستند اطاعت كنى، تو را از راه خدا گمراه مىكنند».

و اغلب این جشنها با اینکه بدعت هستند منکرات دیگری همچون اختلاط زنان و مردان و استفاده از موسیقی و نوشیدن چیزهای مست کننده و مخدر و غیره را به همراه دارند، گاهی منکرات بزرگتر از این در آن یعنی شرک اکبر رخ میدهد و بر پا کنندگان مراسم با غلو در وصف رسول خدا یا در وصف دیگر اولیا و به فریاد خواندن پیامبر و کمک خواستن از او و اعتقاد داشتن به او که او غیب میداند و دیگر امور کفر آمیزی که بسیاری از مردم در جشن میلاد دچار شرک اکبر میگردند، و در حدیث صحیح از پیامبر ص روایت است که فرمود: (از غلو و افراط در دین بپرهیزید، آنچه کسانی را که پیش از شما بودند هلاک کرد غلو در دین بود). و میفرمايد: (در مورد من غلو و افراط نکنید آنگونه که نصارا در مورد پسر مریم غلو و افراط کردند، من بندهای هستم، پس بگویید بنده خدا و پیغمبرش). بخاری.

و یکی از شگفتیها این است که بسیاری از مردم برای شرکت در این مراسمهایی که ساخته و پرداخته بدعتگذاران هستند تلاش میكنند و دفاع مینمايند، اما در نمازهای جمعه و جماعت که خداوند آن را بر آنها فرض نموده شرکت نمیكنند و به آن توجهی نمیكنند که منکر بزرگی انجام دادهاند، بدون تردید که علت این کار ضعف ایمان و کمبود بینش و انباشته شدن زنگار انواع گناهان بر دلهاست، از خدا میخواهیم که ما و سایر مسلمین را نجات دهد.

بعضی گمان میبرند که پیامبر ص در جشن میلاد حاضر میشود و به خاطر این به احترام او بلند میشوند و به او خوش آمد میگويند، و این کار بس باطل و از زشتترین نوع جهالت است، چون پیامبر ص قبل از روز قیامت از قبرش بلند نمیشود، و با هیچ کسی از مردم ارتباط برقرار نمیكند، و روح او در اعلی علیین در بهشت برین است، چنان که خداوند متعال میفرمايد: ﮋﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦﮊ [المؤمنون: 15-16]. «سپس شما بعد از آن مى‏ميريد. سپس در روز قيامت برانگيخته مى‏شويد».

و پیامبر ص فرمود: (من اولین کسی هستم که در روز قیامت قبر او شکافته میشود، و من اولین شفاعت کننده و اولین کسی هستم که شفیع قرار داده میشوم) پس این آیه کریمه و حدیث شریف و دیگر آیات و احادیث که به معنای آن آمدهاند همه بر این دلالت مینمايند که پیامبر ص و دیگر مردهها در روز قیامت از قبرهایشان بیرون میآيند، و این امری است که همه علمای مسلمین بر آن اجماع دارند و در آن میان آنها اختلافی نیست، پس باید هر مسلمانی این چیزها را بداند و از بدعتها و خرافات بی دلیلی که افراد جاهل و امثالشان ایجاد كردهاند بپرهیزد.

اما درود فرستادن بر پیامبر ص از برترین عبادتها است و از اعمال صالح میباشد چنانکه خداوند متعال میفرمايد: ﮋﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿﮊ [الأحزاب: 56]. «خدا و فرشتگانش بر پيامبر درود مى‏فرستد؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، بر او درود فرستيد و سلام گوييد و كاملا تسليم (فرمان او) باشيد». و پیامبر ص میفرمايد: (هر کسی یک بار بر من درود بفرستد خداوند در عوض ده بار برای او درود میفرستد).

و در همه اوقات میتوان درود فرستاد و در آخر نمازها بر آن تاکید شده و نزد همه علماء در تشهد اخیر درود خواندن واجب است، و در جاهای زیادی همچون بعد از اذان و به هنگام شنیدن نام پیامبر ص و در شب و روز جمعه، سنت موکده است.

از خداوند میخواهیم که به ما و همه مسلمین توفیق آگاهی یافتن در دین و پایداری بر آن را عنایت کند و به ما تمسک به سنت و پرهیز نمودن از بدعت را ارزانی کند، بیگمان او تعالی بخشنده و بزرگوار است.

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه.

***

رساله دوم: جشن گرفتن در شب اسراء و معراج

الحمد لله، والصلوة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه. أما بعد:

تردیدی نیست که اسراء و معراج از نشانههای بزرگ الهی هستند كه بر صداقت پیامبر ص بر بالا بودن جایگاه ایشان نزد خداوند دلالت دارد، همانطور که نشانه قدرت آشکار خداوند بر بالاتر بودن از همه آفريدههايش قرار دارد، خداوند متعال میفرمايد: ﮋﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦﮊ [الإسراء: 1]. «پاك و منزه است خدايى كه بنده‏اش را در يك شب، از مسجد الحرام به مسجد الاقصى -كه گرداگردش را پربركت ساخته‏ايم- برد، تا برخى از آيات خود را به او نشان دهيم؛ چرا كه او شنوا و بيناست».

و به تواتر از پیامبر ص ثابت شده که او به آسمانها برده شده و دروازه آسمانها بروی او گشوده شدهاند تا اینکه از آسمان هفتم گذشته است، و خداوند با او آنچه خواسته سخن گفته است و نمازهای پنجگانه را بر او فرض گردانیده است، خداوند ابتدا پنجاه نماز بر او فرض کرد، اما پیامبر باز به خداوند مراجعه نمود و خواست تخفیف به او بدهد و همچنان به مراجعه ادامه داد تا اینکه نمازها پنج تا شدند، پس پنج نماز فرض است، و پاداش آن پاداش پنجاه نماز میباشد، چون پاداش هر نیکی ده برابر میشود. خداوند را به خاطر همه نعمتهایش سپاس میگوییم.

شبی که واقعه اسراء و معراج رخ داد در احادیث صحیح مشخص نشده که در رجب است یا در ماهی دیگر، و همه روایاتی که این شب را تعیین میكنند نزد علمای اهل حدیث ثبوت ندارند، و خداوند حکمت والایی در مشخص نکردن و بردن آن از یاد مردم دارد، و اگر هم مشخص باشد برای مسلمین جایز نیست که در آن بصورت ویژه عبادتهایی انجام دهند، و جایز نیست که آنرا جشن بگیرند؛ چون پیامبر ص و اصحابش این شب را جشن نگرفتهاند، و چیزی ویژه آن نكردهاند، و اگر جشن گرفتن جایز میبود پیامبر ص این مسئله را برای امت توضیح میداد و اگر چنین کاری انجام میداد همه آنرا میدانستند، و اصحاب ن آنرا برای ما نقل میكردند، چنان که همه آن چیزی که امت بدان نیاز دارد نقل نمودهاند و در نقل دین هیچ کوتاهی نورزیدهاند، و بلکه آنها برای انجام هر خیر و خوبی پیشگام بودهاند، پس اگر جشن گرفتن در این شب مشروع و جایز بود آنها پیش از همه مردم آنرا انجام میدادند، و پیامبر ص از همه مردم برای مردم خیر خواهتر است و ایشان رسالت را تا آخرین حد به مردم رسانیده و امانت را ادا کرده است، بنابراین اگر بزرگداشت این شب و جشن گرفتن آن از دین میبود پیامبر ص از آن غافل نمیماند و آن را پنهان نمیکرد، پس وقتی پیامبر این را نگفته و انجام نداده است معلوم میشود که جشن گرفتن و بزرگداشت این شب از اسلام نیست، و خداوند دین این امت را تکمیل کرده است و نعمت را بر آنان اتمام نموده و کسی که در دین چیزی را مشروعیت بدهد که خداوند به آن فرمان نداده رد کرده است، چنانکه خداوند متعال در سوره مائده میفرمايد: ﮋﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅﮊ [المائدة: 3]. «امروز، دين شما را كامل كردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آيين (جاودان) شما پذيرفتم». و میفرمايد: ﮋﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥﮊ [الشورى: 21]. «آيا معبودانى دارند كه بى‏اذن خداوند آيينى براى آنها ساخته‏اند؟! اگر مهلت معينى براى آنها نبود، در ميانشان داورى مى‏شد (و دستور عذاب صادر مى‏گشت) و براى ظالمان عذاب دردناكى است». و در احادیث صحیح از رسول خدا ص ثابت است که از بدعتها بر حذر داشته و تصریح نموده که هر بدعتی گمراهی است، و اینگونه امت را از خطر بدعت آگاه کرده و آنها را از ارتکاب آن بر حذر داشته است، از آن جمله اینکه در صحیحین از عایشه ك روایت که پیامبر ص فرمود: (هر کسی در امر ما چیزی ایجاد کند که از آن نیست مردود است). و در روایتی از مسلم آمده است: (هر کسی کاری کند که امر و دستور ما بر آن نیست کارش مردود است). و همچنین در صحیح مسلم از جابر t روایت است که میگويد: پیامبر ص در خطبه روز جمعه خود میگفت: (اما بعد: بهترین سخن کتاب خداست، و بهترین رهنمود، رهنمود محمد ص و بدترین امور چیزهای تازه ایجاد شده هستند و هر بدعتی گمراهی است).

و نسایی با سند جید اضافه کرده: (و هر گمراهی در جهنم است) و در سنن از عرباض بن ساریه t روایت است که میگويد: پیامبر ص برای ما موعظه رسایی ایراد کرد که دلها از آن به لرزه افتادند و اشک از چشمان جاری شد آنگاه ما گفتیم: ای رسول خدا، گویا موعظه کسی است که میخواهد خداحافظی کند، پس ما را وصیت کن، فرمود: (شما را توصیه میکنم که تقوای الهی را پیشه کنید، و گوش دهید و فرمان برید، حتی اگر برده حبشی امیرتان شد، هر کسی از شما بعد از من زنده بماند اختلاف زیادی میبیند، پس شما سنت من و سنت خلفای راشدین هدایت یافته که بعد از من میآيند را لازم بگیرید و به آن تمسک بجویید و با دندان به آن چنگ بزنید، و از بدعتها و چیزهای تازه ایجاد شده بپرهیزید، و هر چیز تازه ایجاد شده بدعت است و هر بدعتی گمراهی است) و احادیث زیادی در این باره آمده است و از اصحاب پیامبرص و از سلف صالح که بعد از آنان آمدهاند ثابت است که از بدعتها بر حذر میداشتهاند چون بدعت اضافه کردن در دین و شریعتی است که خداوند به آن فرمان نداده است، و بدعتگذارى نوعی مشابهت با دشمنان خدا یعنی یهود و نصارا است که آنها در دین خود چیزهایی اضاف کردند و بدعتهایی ایجاد کردند که خداوند به آن فرمان نداده بود، و ایجاد بدعت یعنی خرده گرفتن از دین اسلام و متهم کردن به عدم کمال، و مشخص است که این چیز فسادی بزرگ و منکری زشت و مخالفت با فرموده الهی است که میفرمايد: ﮋﭻ ﭼ ﭽ ﭾﮊ و مخالفت صریح با حدیث پیامبر ص است که در آن از بدعتها بر حذر داشته است، و دلایلی که در رد بدعت جشن گرفتن شب اسراء و معراج و برای بر حذر داشتن از آن، و جهت اثبات اینکه به دین تعلقی ندارد ذکر نمودیم، کفایت میكند، و طالب حق را قانع مینمايد، و از آنجا که خداوند خیر خواهی برای مسلمین و بیان دین را واجب نموده و کتمان علم را حرام کرده است، بر آن شدم که برادران مسلمانم را از این بدعت آگاه کنم، بدعتی که در بسیاری از شهرها رواج یافته است تا جاییکه بعضی از مردم آنرا از دین مىدانند. و از خداوند مسئلت مینمایيم که حالات همه مسلمین را بهبودی ببخشد، و به آنان آگاهی در دین ارزانی کند، و ما و آنان را به تمسک حق و پایداری بر آن و ترک آنچه با حق مخالف است توفیق دهد. بیگمان او توانا و کارساز است.

وصلى الله وسلم وبارك علی عبده ورسوله نبینا محمد وآله وصحبه.

***

رساله سوم: حکم جشن گرفتن شب نیمه شعبان

الحمد لله الذي أكمل لنا الدين وأتم علينا النعمة والصلاة والسلام على نبيه ورسوله محمد نبي التوبة والرحمة. أما بعد:

خداوند متعال ميفرمايد: ﮋﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅﮊ [المائدة: 3]. «امروز، دين شما را كامل كردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آيين (جاودان) شما پذيرفتم».

و در آیه ديگر میفرمايد: ﮋﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙﮊ [الشورى: 21]. «آيا معبودانى دارند كه بى‏اذن خداوند آيينى براى آنها ساخته‏اند؟!».

و در صحیحین از عایشه ك روایت است که میگويد: پیامبر ص فرمود: (هر کسی در این امر ما چیزی اضاف کند مردود است).

و در مسلم از جابر t روایت است که پیامبر ص در خطبه جمعه میگفت: (اما بعد، بهترین سخن، کتاب خداست، و بهترین رهنمود، رهنمود محمد ص است و بدترین امور چیزهای تازه ایجاد شده میباشند و هر بدعتی گمراهی است).

و آیات و احادیث زیادی در این مورد آمده است و همه به صراحت بر این دلالت مینمايد که دین این امت را کامل گردانید و نعمت خویش را بر آن اتمام نموده است، و همچنین نشانگر این هستند که پیامبر ص از جهان چشم فرو نبست مگر بعد از آنکه دین را به صورت واضح و آشکار به مردم رسانید و همه اقوال و اعمالی که خداوند برای امت به عنوان شریعت مقرر کرده برای مردم بیان نمود، و پیامبر ص به وضوح بیان داشته است که گفتهها و کارهایی که بعد از او مردم در دین ایجاد میكنند و به دین اسلام نسبت میدهند همه بدعتاند و پذیرفته نیستند و به کسی که آنرا ایجاد کرده برگردانده میشود گر چه نیت بدعتگذار نیک بوده باشد، و اصحاب رسول خدا ص این را میدانستند و همچنین علمای اسلام بعد از آنها متوجه این قضیه بودند، بنابراین با بدعتها مخالفت ورزیده و از آن بر حذر داشتند، همانطور که علمایی همچون ابن وضاح و طرطوشي و ابی شامه و غیره که در مورد بزرگداشت سنت و رد بدعت کتاب تالیف كردهاند به این مطلب اشاره نمودهاند.

یکی از بدعتهایی که مردم ایجاد كردهاند بدعت جشن گرفتن در شب پانزدهم شعبان و روزه گرفتن روز آن است، و حال آنکه هیچ دلیلی برای اینکار وجود ندارد، اما در فضیلت نیمه شعبان احادیث ضعیفی آمده که اعتماد و استفاده از آن جایز نیست، و احادیثی که در مورد فضلیت نماز در نیمه شعبان روایت شدهاند همه موضوع و ساختگی هستند، چنانکه بسیاری از علماء به این امر تذکر دادهاند، و پارهای از سخنانشان بیان خواهد شد.

و همچنین روایاتی از برخی از سلف از اهل شام و غیره در این مورد آمده است. اما آنچه جمهور علما به آن باور دارند این است که جشن گرفتن نیمه شعبان بدعت است، و همه احادیثی که در فضیلت نیمه شعبان آمدهاند ضعیف و برخی موضوع هستند، از جمله علمایی که به این امر متذکر شده حافظ ابن رجب است که در کتابش (لطائف المعارف) ضعیف و موضوع بودن این احادیث را بیان نموده است و بر احادیث ضعیف فقط در عباداتی عمل میشود که اصل آن با دلیل صحیح ثابت باشد، اما جشن گرفتن شب نیمه شعبان اصل و اساس صحیحی ندارد تا با احادیث ضعیف تقویت شود.

و این قاعده را امام ابو العباس شیخ الاسلام ابن تیمیه : ذکر کرده است، و ما برای خواننده محترم آنچه را برخی از علماء در مورد این مسئله گفتهاند ذکر میکنیم تا در این خصوص آگاه باشید، علماء رحمهم الله اجماع كردهاند که باید آنچه مردم در آن اختلاف دارند به کتاب خداوند عزوجل و به سنت پیامبر ص ارجاع داده شود و آنچه قرآن و سنت حکم و داوری کند همان شریعت و پیروی از آن واجب است، هر آنچه که قرآن و سنت با آن مخالفت نماید باید آنرا دور انداخت، و عبادتهایی که در قرآن و سنت نیامده بدعت هستند، و انجام آن جایز نیست، چه برسد به دعوت دادن به سوی آن و پسندیده دانستن آن، چنانکه خداوند متعال میفرمايد: ﮋﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒﮊ [النساء: 59]. «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! اطاعت كنيد خدا را! و اطاعت كنيد پيامبر خدا و اولو الامر ( علما و حكام مسلمان) را! و هرگاه در چيزى نزاع داشتيد، آن را به خدا و پيامبر بازگردانيد (و از آنها داورى بطلبيد) اگر به خدا و روز رستاخيز ايمان داريد! اين (كار) براى شما بهتر، و عاقبت و پايانش نيكوتر است». و در آیه ديگر میفرمايد: ﮋﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶﮊ [الشورى: 10]. «در هر چيز اختلاف كنيد، داوريش با خداست». و در آیه ديگر میفرمايد: ﮋﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸﮊ [آل عمران: 31]. «بگو: «اگر خدا را دوست مى‏داريد، از من پيروى كنيد! تا خدا (نيز) شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد؛ و خدا آمرزنده مهربان است». و میفرمايد: ﮋﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮﮊ [النساء: 65]. «به پروردگارت سوگند كه آنها مؤمن نخواهند بود، مگر اينكه در اختلافات خود، تو را به داورى طلبند؛ و سپس از داورى تو، در دل خود احساس ناراحتى نكنند؛ و كاملا تسليم باشند». و آیات زیادی در این مورد آمده است، و آیه مذکور به صراحت میگويد که باید مسایل مورد خلاف به کتاب و سنت بر گردانده شود و باید به داوری قرآن و سنت راضی شد، و راضی بودن به حکم قرآن و سنت مقتضای ایمان است و برای دنیا و آخرت بندگان مایه خیر و برکت است و سرانجام بهتری دارد. حافظ ابن رجب در کتابش (لطائف المعارف) در مورد این مسئله میگويد:

(افرادی از تابعین شام همچون خالد بن معدان و مکحون و لقمان بن عمرو و غیره شب نیمه شعبان را بزرگ میداشتند و در آن زیاد عبادت میكردند، و مردم فضیلت و بزرگداشت آن را از آنها فرا گرفتهاند، میگويند در این مورد روایاتی اسرائیلی به آنها رسیده بود و وقتی در دیگر شهرها مردم از عمل آنها مطلع شدند اختلاف کردند بعضی این کار را پذیرفتند و در بزرگداشت این شب با آنها موافقت کردند، از آن جمله گروهی از عابدان بصره و دیگران، و بیشتر اغلب علمای حجاز به آنها اعتراض کرده و عمل آنها را نپذیرفتند از آن جمله آن علماء مىتوان عطاء و ابن ابی ملیکه را نام برد و عبدالرحمن بن زید بن اسلم این را از فقهای اهل مدینه نقل کرده است، و قول اصحاب مالک نیز همین است و آنها میگويند: گرامیداشت نیمه شعبان بدعت است و علمای اهل شام در کیفیت احیای آن دو نظریه ارائه دادهاند: یکی احیای این شب به صورت گروهی در مساجد مستحب است، و خالد بن معدان و لقمان بن عامر و کسانی دیگر در این شب بهترین لباسهای خود را میپوشیدند، و خوشبویی استعمال میكردند، و چشمانشان را سرمه میکشیدند، و این شب را در مسجد به عبادت میپرداختند، و اسحاق بن راهویه با آنها در مورد این کار اظهار موافقت نمود و گفت احیای شب نیمه شعبان در مساجد بطور گروهی بدعت نیست، این را کرمانی در مسائل خود از او نقل کرد است.

و نظریه دوم این بود که جمع شدن در مساجد برای نماز خواندن و داستان گفتن و دعا مکروه است و اگر کسی تنها برای خودش نماز بخواند مکروه نیست، و این قول اوزاعی امام و فقیه و عالم اهل شام است، و این قول إن شاءالله به حق نزدیکتر است، تا اینکه میگويد: از امام احمد سخنی در مورد شب نیمه شعبان سراغ نداریم و در مورد احیای شب نیمه شعبان - با توجه به دو روايتي كه از او دربارهي شب دو عيد نقل شده است - دو روایت را میتوان ارائه داد، و او در مورد احیای شب عید دو روایت دارد، در روایتی احیای آن را به صورت گروهی مستحب نمیداند؛ چون از پیامبر ص و اصحابش نقل نشده است، و در روایتی دیگر آنرا مستحب میداند چون عبدالرحمن بن یزید بن الأسود آنرا انجام داده و او از تابعین است، پس همینطور در مورد شب احیای نیمه شعبان پیامبر ص چیزی ثابت نیست، و همچنین از صحابه در این مورد چیزی ثابت نشده، و فقط احیای آن از گروهی از تابعین که از فقهای برجسته اهل شام بودهاند ثابت است). پایان کلام حافظ ابن رجب.

در کلام ابن رجب تصریح شده است که در مورد احیای شب نیمه شعبان چیزی از پیامبر ص و صحابه ثابت نیست اما اینکه اوزاعی : احیای آن را برای افراد به صورت جداگانه مستحب دانسته و حافظ ابن رجب این قول را پسندیده و انتخاب کرده است باید گفت که این قول عجیب و ضعیف است؛ چون هر چیزی که با دلایل شرعی ثبوت ندارد برای مسلمان جایز نیست که آنرا در دین خدا قرار دهد، خواه آن کار را به صورت فردی انجام دهد یا به صورت گروهی، و خواه آن را بصورت پنهانی و یا آشکارا انجام دهد، چون فرموده پیامبر ص کلی و عام است که میفرمايد: (هر کسی کاری را انجام دهد که ما به آن فرمان ندادهایم عمل او مردود است). و دیگر دلایلی که در مورد انکار بدعتها و بر حذر داشتن از آن آمده است.

و امام ابوبکر طرطوشی : در کتابش (الحوادث و البدع) میگويد:

(و ابن وضاح از زید بن اسلم روایت میكند که گفت: هیچ کسی از اساتید و فقهای ما به نیمه شعبان توجه نمیكردند، و به سخن مکحول توجه نمیكردند، و بر این باور نبودند که این شب از دیگر شبها افضل است). و به ابن ابی ملیکه گفتند: زیاد نمیری میگويد پاداش عبادت در شب پانزده شعبان مانند عبادت در شب قدر است، ابن ابی ملیکه گفت: اگر این سخن را از او میشنیدم و عصایی در دست داشتم او را میزدم. - و زیاد داستان سرا و قصهگو بود ـ.

و علامه شوکانی در فوائد المجموعه میگويد: (این حدیث که: ای علی، هر کسی در شب نیمه شعبان صد رکعت نماز بخواند که در هر رکعتی سوره فاتحه و قل هو الله احد را ده بار بخواند خداوند همه نیازهای او را بر آورده میسازد... الخ)، موضوع و ساختگی است و کلمات صریحی که در بیان پاداش این شب آمدهاند برای انسان هیچ تردیدی باقی نمیگذارد که این حدیث موضوع است، و همچنین راویان این حدیث افراد مجهول و نامشخصی هستند و از چند طریق روایت شده که همه موضوع هستند و راویان مجهول و ناشناختهاند و در (المختصر) میگويد: حدیثی که در مورد نماز در شب نیمه شعبان آمده باطل است، و ابن حبان از علی روایت کرده که: (شب نیمه شعبان را احیا کنید و روز آن را روزه بگیرید) این حدیث ضعیف است.

و در (اللآلی) میگويد: حدیث، خواندن صد رکعت نماز در شب نیمه شعبان با خواندن سوره اخلاص ده بار در هر رکعتی، موضوع است و همه راویان آن در هر سه طریق مجهول و ضعیفاند.

و حدیث: (دوازده رکعت با سی سوره اخلاص) موضوع و باطل است، و همچنین حدیث چهار رکعت، موضوع و باطل است.

و گروهی از فقها همچون صاحب (الإحیاء) و غیره و برخی از مفسرین با این حدیث فریب خوردهاند. و نماز خواندن در شب نیمه شعبان با شيوههاى مختلفی روایت شده که همه موضوع و باطل میباشند، و این با روایت ترمذی از عایشه ك را که میگويد: (پیامبر ص به مقبره بقیع رفت و نزول خداوند در شب نیمه شعبان به آسمان دنیا و اینکه افرادی برای بیشتر از موهای گوسفند آمرزیده میشوند) منافاتی ندارد، و بلکه سخن فقط در مورد احادیثی است که درباره نماز خواندن در این شب ساخته شدهاند، با اینکه حدیثی که از عایشه ك روایت میشود ضعیف و منقطع است، همانطور که حدیث سابق که از علی در مورد احیای شب نیمه شعبان روایت شده است با این نماز مقرر باشد، منافاتی ندارد، اما چنان که گفتیم حدیث ضعیف است.

و حافظ عراقی میگويد: حدیث نماز در شب نیمه شعبان دروغی است که به پیامبرص نسبت داده شده است، و امام نووی در کتاب (المجموع) میگويد: نمازی که معروف به نماز رغائب است و این نماز دوازده رکعت است که بین مغرب و عشاء در شب اولین جمعه رجب خوانده میشود، و نماز شب نیمه شعبان که صد رکعت است، هر دو نماز بدعت و منکرند، و از اینکه در کتاب (قوت القلوب) و کتاب (إحیاء علوم الدین) ذکر شدهاند نباید فریب خورد، و همچنین نباید فریب حدیثی را خورد که در مورد این نمازها روایت میشود، چون همه اینها باطلند و حقیقت ندارند، و همچنین از اینکه حکم این نمازها برای بعضی از ائمه مشتبه بوده و در مورد استحباب آن چیزهایی نوشتهاند نباید فریب خورد، چون این امام در این مورد اشتباه کرده است.

و امام ابو محمد عبدالرحمن بن اسماعیل مقدسی کتاب ارزشمندی در ابطال این دو نماز تألیف کرده است، او در این زمینه بسیار خوب و زیبا سخن گفته است، و اهل علم در مورد این مسئله سخنان بسیار زیادی گفتهاند و اگر بخواهیم همه آنچه را در این مورد میدانیم نقل کنیم بحث طولانی میشود، و آنچه بیان کردیم برای کسی که طالب حق است کافی است و او را قانع میكند و با توجه به آیات و احادیث و کلام علماء که پیشتر ذکر شدند برای طالب حق روشن میشود که بزرگداشت و جشن گرفتن نیمه شعبان با نماز خواندن یا دیگر کارها و اختصاص دادن روز آن با روزه گرفتن بدعتی است که بیشتر علما آنرا رد کرده و با آن مخالفت نمودهاند و در شریعت مطهر اساسی ندارد، بلکه چیزی است که بعد از عصر صحابه ن پدید آورده شده است، و برای طالب حق و دیگران در این مورد فرموده الهی کافی است که میفرمايد: ﮋﭻ ﭼ ﭽ ﭾﮊ [المائدة: 3]. «امروز، دين شما را كامل كردم». و آیات دیگری که در این خصوص آمدهاند، و گفته پیامبر ص که فرمود: (هر کسی در کارها چیزی پدید بیاورد که از آن نیست مردود است).

و دیگر احادیثی که در این مورد آمدهاند، و در صحیح مسلم از ابوهریره t روایت است که میگويد: پیامبر ص فرمود: (شب جمعه را از میان شبها به احیا و زنده نگاه داشتن اختصاص ندهید، و روز جمعه را از میان روزها به روزه گرفتن اختصاص ندهید، مگر اینکه فردی از شما از قبل روزه گرفته باشد). پس اگر اختصاص دادن بعضی از شبها به بعضی از عبادتها جایز میبود شب جمعه از دیگر شبها اولی بود، چون روز جمعه بر اساس تصریح پیامبر ص که در احادیث صحیح آمده بهترین روز است، پس وقتی پیامبر ص اختصاص دادن آن به احیا و قیام از میان شبها بر حذر داشته است این دلالت میكند که تخصیص دیگر شبها به عبادت به طریق اولی جایز نیست، مگر آنکه دلیل صحیحی باشد که بر تخصیص دلالت نماید، و از آنجا که شب قدر و شبهای رمضان احیا و کثرت عبادت در آن مشروع است پیامبر ص امت را به قیام آن تشویق نموده و خودش آنرا انجام داده است، چنانکه در صحیحین از پیامبرص روایت شده که فرمود: (هر کسی با ایمان و چشمداشت پاداش شبهای رمضان را با عبادت احیا کند تمام گناهان گذشته او بخشیده میشود. و هر کسی شب قدر را با ایمان و امید پاداش احیا کند گناه گذشتهاش آمرزیده میشوند). پس اگر شب نیمه شعبان، یا شب اولین جمعه رجب، یا شب اسراء و معراج به جشن گرفتن يا چيزي از عبادت تخصیص مییافتند پیامبر ص امت را به آن راهنمایی میکرد یا خودش آنرا انجام میداد، و اگر چنین میبود اصحاب آنرا برای امت نقل میكردند و آنرا از امت پنهان نمیكردند، زیرا آنها بهترین مردم و بعد از پیامبران خیرخواهترین افراد بودهاند و خداوند از اصحاب پیامبر ص خوشنود بوده و آنها را راضی گردانیده است، و هم اینک شما از سخنان علما متوجه شدید که از پیامبر خدا ص و از صحابه ن چیزی در مورد فضیلت شب اولین جمعه رجب یا شب نیمه شعبان ثابت نیست، پس معلوم است که گرامیداشت این شبها بدعتی است که در اسلام پدید آورده است، و همچنین تخصیص این شبها به عبادت بدعت و منکر است، و همچنین شب بیست و هفت رجب که برخی از مردم معتقدند که شب اسراء و معراج است جایز نیست که به عبادت تخصیص داده شود، همانطور که گرامیداشت آن جایز نیست، این هم در صورتی است که شب اسراء و معراج به طور دقیق مشخص شده باشد، پس وقتی اقوال صحیح علما دال بر این هستند که شب اسراء و معراج مشخص نیست چگونه خواهد بود، و هر کسی میگويد که شب اسراء و معراج شب بیست و هفتم رجب است، سخنش باطل است و در احادیث صحیح اساسی ندارد و شاعر چه زیبا میسراید:

جادو و غیب گویی

والحمد لله والصلاة والسلام علی من لا نبی بعده. و بعد:

از آنجا که اخیراً شعبدهبازان و شیادان زیادی که ادعای طبابت میكنند از طریق جادو و طالعبینی به معالجه میپردازند در بعضی مناطق پخش شدهاند و از افراد ساده و جاهل سوء استفاده میكنند، مناسب دیدم که با توجه به مسئله خیرخواهی برای خدا و بندگان خدا که مسئولیت هر مسلمانی است توضیح دهم که این کار خطر بزرگی برای اسلام و مسلمین است، چون اینکار وابسته شدن و دست دراز کردن به غیر الله و مخالفت با فرمان خدا و فرمان پیامبرش ص میباشد.

بنابراین با استعانت از خداوند میگویم: به اتفاق مداوا و معالجه جایز است، و مسلمان باید به پزشکان متخصص بیماریهای داخلی یا جراحی یا متخصصان اعصاب و غیره مراجعه کند تا بیماریاش تشخیص داده شود و با داروهای مباح و جایز بر اساس علم پزشکی مداوا گردد، چون اینکار استفاده از اسباب عادی است که با توکل بر خداوند منافات ندارد، و خداوند بیماری را آورده و علاج را هم با آن آورده است که برخی معالجه و داروی آنرا مىدانند و بعضی آنرا نمىدانند، اما خداوند شفای بندگانش را در چیزهایی که حرام کرده قرار نداده است.

بنابراین جایز نیست که بیمار پیش کسانی برود که ادعای علم غیب میكنند تا بوسیله آنها بیماریاش را بداند، همچنین جایز نیست که سخنان آنها را تصدیق کنند، چون آنها بر اساس حدس و گمان سخن میگويند، یا جنها را استحضار میكنند تا از آنها کمک بگیرند، و اینها اگر ادعای علم غیب کنند کافر و گمراهند. امام مسلم در صحیح خود روایت میكند که پيامبر ص فرمود: (هر کس پیش طالعبینی آمد و او را در مورد چیزی پرسید، خداوند نماز چهل روز او را قبول نمیكند).

و ابوهریره t از پيامبر ص روایت میكند که فرمود: (هر کسی نزد کاهن و غیبگویی بیاید و او را در آنچه میگويد تصدیق نماید بدون شک به آنچه بر محمدص نازل شده کفر ورزیده است). ابوداود وسنن اربعه اين را روايت كرده است. و حاکم با این لفظ صحیح دانسته است که: (هر کسی نزد طالعبین یا کاهنی آمد و او را با آنچه میگويد تصدیق کرد به راستی که بر محمد ص کفر ورزیده است). و عمران بن حصین t میگويد: پيامبر ص فرمود: (از ما نیست کسی که فال بگیرد یا برایش فال گرفته شود، یا غیبگویی کند یا برای او غیبگویی شود، و یا جادو کند یا برایش جادو شود، و هر کسی پیش غیبگویی بیاید و او را در آنچه میگويد تصدیق کند به آنچه بر محمد ص نازل شده کفر ورزیده است). بزار با سند جید این را روایت کرده است.

در این احادیث از آمدن پیش طالعبینها و غیبگویان و جادوگران و امثالشان و پرسیدن از آنها و تصدیقشان نهی شده و وعید آمده است، پس مسئولین امر و کسانی که قدرت دارند باید از آمدن نزد کاهنان و فالبینها جلوگیری کنند، و کسانی را که در بازارها این کارها را انجام میدهند منع کنند، و به شدت با آنها و با کسانی که پیش آنها میآيند برخورد نماید، و نباید از راست گفتن آنها در بعضی امور و از اینکه افراد زیادی به آنها مراجعه میكنند فریب خورد، چون افرادی که به آنها مراجعه مینمايند افراد جاهل و نادانی هستند که تاسی به آنان جایز نیست، چون پيامبر ص از آمدن پیش فالبین و غیبگویان و پرسیدن از آنها و تصدیق آنها نهی کرده است. چون این کار خطر بزرگ و عواقب وخیمیدارد، و چون که آنها افراد دروغگو و فاسقی هستند، چنان که این احادیث دلیلی بر کفر غیبگو و جادوگر میباشند، چون غیبگو و جادوگر ادعای علم غیب میكنند، و ادعای علم غیب کفر است، و آنها به هدف خود نمیرسند مگر آن که برای جنها خدمت کنند، و آنها را علاوه بر خدا پرستش نمایند، و این کار کفر و شرک ورزيدن به خداست و کسی که آنها را در ادعای علم غیب تصدیق میكند همانند آنهاست، و هر کسی پیش اینها برود پیامبر خدا ص از او بیزار است، و مسلمان نباید آنچه را که آنها معالجه مینامند بپذیرد، مانند تعویذهایی که آنرا تزیین و نقاشی میكنند، همچون ذوب کردن و ریختن سرب و دیگر خرافاتی که انجام میدهند، همه این کارها کهانت و فریفتن مردم میباشد، و هر کسی این امور را بپذیرد در واقع آنها را در کفر و باطلشان یاری داده است، و همچنین جایز نسیت که مسلمانی پیش آنها برود و از آنها بپرسد که پسرش یا فامیلش با چه كسي ازدواج میكند و از آنها در مورد اینکه آیا زن و شوهر و خانوادههایشان با یکدیگر ازدواج میكنند و وفادار میمانند، یا اینکه با یکدیگر دشمن و از هم جدا میشوند، چون این امور غیبی هستند که فقط خداوند به آن آگاهی دارد و جادو از چیزهای حرام و کفر آمیز است، چنانکه خداوند در مورد دو فرشته میفرمايد: ﮋﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞﮟ ﮠ ﮡ ﮢﮊ [البقرة: 102]. «و (يهود) از آنچه شياطين در عصر سليمان بر مردم مى‏خواندند پيروى كردند. سليمان هرگز (دست به سحر نيالود؛ و) كافر نشد؛ ولى شياطين كفر ورزيدند؛ و به مردم سحر آموختند. و (نيز يهود) از آنچه بر دو فرشته بابل «هاروت‏» و «ماروت‏»، نازل شد پيروى كردند. (آن دو، راه سحر كردن را، براى آشنايى با طرز ابطال آن، به مردم ياد مى‏دادند. و) به هيچ كس چيزى ياد نمى‏دادند، مگر اينكه از پيش به او مى‏گفتند: «ما وسيله آزمايشيم كافر نشو! (و از اين تعليمات، سوء استفاده نكن!)» ولى آنها از آن دو فرشته، مطالبى را مى‏آموختند كه بتوانند به وسيله آن، ميان مرد و همسرش جدايى بيفكنند؛ ولى هيچ گاه نمى‏توانند بدون اجازه خداوند، به انسانى زيان برسانند. آنها قسمتهايى را فرامى‏گرفتند كه به آنان زيان مى‏رسانيد و نفعى نمى‏داد. و مسلما مى‏دانستند هر كسى خريدار اين گونه متاع باشد، در آخرت بهره‏اى نخواهد داشت. و چه زشت و ناپسند بود آنچه خود را به آن فروختند، اگر مى‏دانستند!!». این آیات کریمه بر این دلالت مینمايند که جادو کفر است و جادوگران بین زن و مرد جدایی میاندازند، و همین طور آیات مذکور دلالت میكنند که جادو خودش سود و زیانی نمیآورد، بلکه به اذن تکوینی و تقدیری خداوند موثر واقع میگردد؛ چون خداوند است که خیر و شر را آفریده است. و دروغ پردازنی که این علوم را از مشرکین فرا گرفتهاند و بوسیله آن افراد کم عقل را میفریبند دچار زیانها و مصایب سختی میشوند، چنانکه آیه کریمه دلالت میكند که کسانی که جادو را میآموزند چیزهایی میآموزند که به آنها زیان میرساند، و سودی به آنان نمیرساند و نزد خداوند بهرهای ندارند. و این وعید و تهدید بزرگی است که نشانگر آن است که جادوگران در دنیا و آخرت دچار زیان بزرگی گردیدهاند و آنها خودشان را به قیمت بسیار ناچیزی فروختهاند به خاطر این خداوند آنها را مذمت مینمايد و میگويد: ﮋ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞﮟ ﮠ ﮡ ﮢﮊ خريد در اينجا به معنى فروش است.

از خداوند مسئلت مینمایم که ما را از شر جادوگران و کاهنان و سایر شعبده بازان نجات دهد، و همچنین از او تعالی میخواهیم مسلمین را از شر آنان محافظت کند، و به حکام مسلمین توفیق دهد که مردم را از آنها بر حذر دارند، و حکم خداوند را در مورد آنها اجرا کنند تا بندگان از ضرر و کارهای پلیدشان راحت شوند، بیگمان خداوند بخشنده و بزرگوار است. و خداوند برای بندگانش چیزهایی مقرر داشته که بوسیله آن از شر جادو قبل از انجام شدن آن محفوظ میمانند و همچنین برایشان روشن کرده که بعد از گرفتار جادو شدن چگونه خود را معالجه نمایند و این رحمت و احسان الهی در حق آنان است.

اینک چیزهایی بیان میشود که بوسیله آن میتوان خود را از خطر جادو قبل از آن که پیش بیاید حفاظت کرد، و همچنین اموری که بعد از گرفتار شدن به جادو خود را بوسیله آن میتوان معالجه کرد بیان میشوند.

اما آنچه بوسیله آن قبل از جادو خود را میتوان از خطر آن محافظت کرد مهمترين و مفیدترین آن حفاطت خود با اذکار و دعاهای شرعی و ماثور است از آن جمله:

خواندن آیت الکرسی بعد از اذکاری که بعد از سلام دادن هر نماز فرض خوانده میشود، و همچنین خواندن آیت الکرسی به هنگام خوابیدن، و آیت الکرسی بزرگترین آیه در قرآن کریم است.

آیة الکرسی: ﮋﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵﯶ ﯷ ﯸ ﯹﯺ ﯻ ﯼ ﯽﮊ [البقرة: 255]. «هيچ معبودى بحق نيست جز خداوند يگانه زنده، كه قائم به ذات خويش است، و موجودات ديگر، قائم به او هستند؛ هيچگاه خواب سبك و سنگينى او را فرانمى‏گيرد؛ (و لحظه‏اى از تدبير جهان هستى، غافل نمى‏ماند؛) آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است، از آن اوست؛ كيست كه در نزد او، جز به فرمان او شفاعت كند؟! (بنابراين، شفاعت شفاعت‏كنندگان، براى آنها كه شايسته شفاعتند، از مالكيت مطلقه او نمى‏كاهد.) آنچه را در پيش روى آنها (بندگان) و پشت سرشان است مى‏داند؛ (و گذشته و آينده، در پيشگاه علم او، يكسان است.) و كسى از علم او آگاه نمى‏گردد؛ جز به مقدارى كه او بخواهد. (اوست كه به همه چيز آگاه است؛ و علم و دانش محدود ديگران، پرتوى از علم بى‏پايان و نامحدود اوست.) عرش او، آسمانها و زمين را دربرگرفته؛ و نگاهدارى آن دو (آسمان و زمين)، او را خسته نمى‏كند. بلندى مقام و عظمت، مخصوص اوست». و از جمله چیزهاییکه از خطر جادو حفاظت میكند خواندن ﴿ﭑﭒﭓﭔ﴾ و ﴿ﭤﭥﭦﭧ﴾ و ﴿ﮀﮁﮂﮃ﴾ است که بعد از هر نماز فرضی خوانده شوند، و این سه سوره سه بار بعد از نماز صبح در اول روز، و بعد از نماز مغرب خوانده شوند.

و همچنین خواندن دو آیه آخر سوره بقره در اول شب: ﮋﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫﮬ ﮭ ﮮ ﮯﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﰋ ﰌ ﰍﮊ [البقرة: 285-286]. «پيامبر، به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده، ايمان آورده است. (و او، به تمام سخنان خود، كاملا مؤمن مى‏باشد.) و همه مؤمنان (نيز)، به خدا و فرشتگان او و كتابها و فرستادگانش، ايمان آورده‏اند؛ (و مى‏گويند:) ما در ميان هيچ يك از پيامبران او، فرق نمى‏گذاريم (و به همه ايمان داريم). و (مؤمنان) گفتند: «ما شنيديم و اطاعت كرديم. پروردگارا! (انتظار) آمرزش تو را (داريم)؛ و بازگشت (ما) به سوى توست. خداوند هيچ كس را، جز به اندازه تواناييش، تكليف نمى‏كند. (انسان،) هر كار (نيكى) را انجام دهد، براى خود انجام داده؛ و هر كار (بدى) كند، به زيان خود كرده است. (مؤمنان مى‏گويند:) پروردگارا! اگر ما فراموش يا خطا كرديم، ما را مؤاخذه مكن! پروردگارا! تكليف سنگينى بر ما قرار مده، آن چنان كه (به خاطر گناه و طغيان،) بر كسانى كه پيش از ما بودند، قرار دادى! پروردگارا! آنچه طاقت تحمل آن را نداريم، بر ما مقرر مدار! و آثار گناه را از ما بشوى! ما را ببخش و در رحمت خود قرار ده! تو مولا و سرپرست مايى، پس ما را بر جمعيت كافران، پيروز گردان».

و در حدیث صحیح از رسول خدا ص روایت است که فرمود: (هر کسی در شب آیت الکرسی را بخواند در آن شب همواره از سوی خدا نگهبانی دارد و تا صبح هیچ شیطانی به او نزدیک نمیگردد). و همچنین از ایشان ص روایت است که فرمود: (هر کسی دو آیه آخر سوره بقره را شب بخواند تا صبح او را کافی هستند). یعنی او را از هر شری کفایت و حفاظت میكنند، و از جمله کارهایی که از خطر جادو حفاظت میكند این است که به کثرت این دعا تکرار شود که: (أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ) این دعا را در شب و روز و به هنگام اقامت در خانه یا در صحرا یا در هوا یا در دریا بخواند زیرا پیامبر ص میفرمايد: (هر کسی در جایی منزل گرفت و گفت: (أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ)، تا وقتی آنجا هست هیچ چیزی به او زیانی نمیرساند.

و همچنین از جمله دعاهایی که از خطر جادو محافظت میكند این است که مسلمان در اول روز و در اول شب سه بار بگوید: (بِسْمِ اللهِ الَّذِي لَا يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ وَلا فِي السَّمَاءِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ) چون در حدیث صحیح روایت شده که پیامبرص به خواندن این دعا تشویق میکرد و میگفت این سبب سلامت ماندن از هر بلایی است.

و این اذکار و دعاها از بزرگترین عوامل حفاظتکننده از شر جادو و دیگر بلاها هستند که هر کسی با صداقت و ایمان و اعتماد به خدا و شرح صدر بر آنچه این اذکار بر آن دلالت مینمايند همواره بر آن مواظبت نماید از شر جادو محفوظ میماند، و همچنین بزرگترین وسیله برای از بین بردن اثر جادو هستند که اگر همواره با تضرع و استعانت از خداوند برای دور کردن زیان و مشکل خوانده شوند، موثر خواهند بود.

ـ از دعاهایی که پیامبر ص برای معالجه جادو و غیره اصحابش را با آن دم میکرد این دعا بود: (اَللَّهُمَّ رَبَّ النَّاسِ أَذْهِبِ البَاسَ، اشْفِ وَأَنْتَ الشَّافِي، لاَ شِفَاءَ إِلَّا شِفَاؤُكَ، شِفَاءً لاَ يُغَادِرُ سَقَمًا) سه بار این دعا را بگوید.

ـ از آن جمله دعا و رقیهای است که جبرئیل با آن پیامبر ص را دم کرد این است: (بِاسْمِ اللهِ أَرْقِيكَ، مِنْ كُلِّ شَيْءٍ يُؤْذِيكَ، مِنْ شَرِّ كُلِّ نَفْسٍ أَوْ عَيْنِ حَاسِدٍ، اللهُ يَشْفِيكَ بِاسْمِ اللهِ أَرْقِيكَ ) این را سه بار تکرار کند.

ـ از جمله چیزهایی که جادو با آن معالجه میگردد و برای مردی که بر اثر جادو نمیتواند با زنش همبستر شود بسیار مفید است، این است که هفت برگ سبز از برگ درخت کنار(سدر) بگیرد و آن را با سنگ یا چیزی بکوبد و خرد نماید و در ظرفی بگذارد و به آن آب اندازهاى که برای غسل کفایت میكند اضافه نماید و آیت الکرسی و ﴿قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡكَٰفِرُونَ﴾ و ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ﴾ و ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ﴾ و ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ﴾ را بخواند و دم کند.

و آیات سحر را که در سوره اعراف آمدهاند: ﮋﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂﮊ [الأعراف: 117-119]. «(ما) به موسى وحى كرديم كه: «عصاى خود را بيفكن!» ناگهان (بصورت مار عظيمى در آمد كه) وسايل دروغين آنها را بسرعت برمى‏گرفت. (در اين هنگام،) حق آشكار شد؛ و آنچه آنها ساخته بودند، باطل گشت. و در آنجا (همگى) مغلوب شدند؛ و خوار و كوچك گشتند».

و آیاتی که در سوره یونس آمدهاند: ﮋﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪﭫ ﭬ ﭭ ﭮﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽﮊ [يونس: 79-82]. «فرعون گفت: «(برويد و) هر جادوگر (و ساحر) دانايى را نزد من آوريد. هنگامى كه ساحران (به ميدان مبارزه) آمدند، موسى به آنها گفت: «آنچه (از وسايل سحر) را مى‏توانيد بيفكنيد، بيفكنيد! هنگامى كه افكندند، موسى گفت: «آنچه شما آورديد، سحر است؛ كه خداوند بزودى آن را باطل مى‏كند؛ چرا كه خداوند (هرگز) عمل مفسدان را اصلاح نمى‏كند. او حق را به وعده خويش، تحقق مى‏بخشد؛ هر چند مجرمان كراهت داشته باشند».

و آیاتی که در سوره طه آمدهاند: ﮋﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉﮊ [طه: 65-69]. «(ساحران) گفتند: «اى موسى! آيا تو اول (عصاى خود را) مى‏افكنى، يا ما كسانى باشيم كه اول بيفكنيم؟! گفت: «شما اول بيفكنيد!» در اين هنگام طنابها و عصاهاى آنان بر اثر سحرشان چنان به نظر مى‏رسيد كه حركت مى‏كند! موسى ترس خفيفى در دل احساس كرد (مبادا مردم گمراه شوند) گفتيم: «نترس! تو مسلما (پيروز و) برترى. و آنچه را در دست راست دارى بيفكن، تمام آنچه را ساخته‏اند مى‏بلعد! آنچه ساخته‏اند تنها مكر ساحر است؛ و ساحر هر جا رود رستگار نخواهد شد».

همه این آیات را بخواند و در آب دم کند و سپس سه بار از آن بنوشد و با باقی آن غسل کند و اینگونه بیماری و مشکل او إن شاءالله رفع میشود، و اگر نیاز بود که آنرا دو بار یا بیشتر استفاده کند اشکال ندارد تا وقتي بيماري رفع شود.

و از جمله چیزهایی که بوسیله آن جادو از بین میرود تلاش برای یافتن محل جادو است که آنرا پیدا کند و از بین ببرد و آنوقت جادو باطل میگردد.

اینها اموری بودند که بوسیله آن میتوان از شر جادو خود را حفاظت کرد و با آن جادو باطل میگردد.

اما معالجه جادو با عمل جادوگران که با ذبح حیوان و غیره به جنها تقرب میجویند جایز نیست، چون این کار شیطانی و بلکه شرک اکبر است و باید از آن پرهیز کرد. و همچنین جایز نیست که برای معالجه سحر و جادو به کاهنان و فال بینها و شعبدهبازها مراجعه شود، و آنچه آنها میگويند انجام داده شود، چون آنها ایمان ندارند، و دروغگو و فاسد میباشند، و ادعای علم غیب میكنند، و مردم را فریب میدهند، و پیامبر ص از مراجعه کردن به نزد چنین افرادی و تصدیق آنها نهی کرده است. چنانکه در اول این رساله بیان شد، و در حدیث صحیح از رسول خدا ص روایت است که از او در مورد باطل کردن جادو پرسیدند فرمود: این از کار شیطان است. امام احمد وابو داود با اسناد جيد.

یعنی اینکه در زمان جاهلیت مردم پیش جادوگردان میرفتند تا جادو را باطل کنند و یا با جادو آن را باز نموده و از بین ببرند. و در این مورد از پیامبر ص پرسیدند، ایشان فرمودند که کاری شیطانی است. اما باز کردن و ابطال جادو با دم و دعاهای شرعی و داروهای مباح اشکالی ندارد، چنان که قبلا بیان شد. و علامه ابن قیم و شیخ عبدالرحمن بن حسن در فتح المجید و دیگر علماء این را به صراحت بیان كردهاند.

از خداوند مسئلت مینماييم که مسلمین را از هر بلایی مصون بدارد، و دینشان را حفاظت کند، و به آنها آگاهی در دین و دوری از همه آنچه که با شریعت مخالف است را ارزانی نماید([4]).

وصلی الله وسلم علی عبده ورسوله محمد وعلی آله وصحبه.

پرهیز از ساختن مسجد بر قبرها

پرسیدهاند که آیا جایز است که بر محل اصحاب کهف مسجدی ساخته شود؟

در پاسخ باید گفت:

بسم الله والحمدلله والصلاة والسلام علی رسول الله، اما بعد: اطلاع یافتم که در مجله رابطة العلوم الإسلامیة، در باب أخبار مسلمین در ماه، آمده است که رابطة العلوم الإسلامیة در کشور پادشاهی اردن میخواهد بر غاری که اخیرا در قریه الرحیب کشف شده و غاری است که گفته میشود اصحاب کهف در همین غار خوابیدهاند مسجدی بسازد. از آنجا که لازم است انسان خیرخواه دین خدا و بندگانش باشد، لازم دیدم که در همین مجله سخنی با رابطة العلوم الإسلامیة اردن داشته باشم و رابطه را در مورد اینکه قصد ساختن مسجدی بر غار مذکور دارد نصیحت کنم، چون شریعت اسلامی از ساختن مساجد بر قبور انبیاء و صالحین و بر آثار آنها نهی کرده، و کسی را که اقدام به چنین کاری مینمايد لعنت کرده است، زیرا این کار از وسيلههاى شرک و غلو و افراط در پیامبران و صالحان است، و واقعیت امر به صحت آنچه شریعت به آن فرمان داده گواهی میدهد، چون شریعت از سوی خدا آمده و دلیل قاطعی بر صداقت پیامبر در آنچه از سوی خدا آورده و به مردم رسانیده میباشد.

و هر کسی در اوضاع عالم اسلامی و شرک و غلو و افراطی که سبب ساختن مساجد بر قبرها و تعظیم و بزرگداشت آن و مقرر کردن دربان برای آن پدید آمده فکر کند به یقین میداند که ساختن مساجد بر قبور از وسيلهها و ذرایع شرک است و میداند که یکی از محاسن و خوبیهای شریعت منع از ساختن آن است.

بخاری و مسلم از عایشه ك روایت میكند که گفت: پیامبر ص فرمود: (لعنت خدا بر یهود و نصارا باد كه آنها قبور پیامبرشان را مسجد قرار دادند) عایشه ك میگويد: پیامبر از کار آنها برحذر میداشت، و میگويد: اگر این نمیبود قبرش را برجسته میكردند، اما از ترس آنکه مبادا مسجد قرار داده شود به حالت خود باقی ماند.

در صحیحین از ام سلمه و ام حبیبه را روایت است که میگويند: از کلیسایی برای پیامبر سخن گفتیم که آنرا در حبشه دیده بودیم و از عکسهایی که در آن بود برایشان گفتیم، فرمود: (وقتی مرد صالحی از آنان وفات مییافت بر قبر او مسجدی میساختند و این عکسها را در آن میکشیدند ایشان بدترین مردم نزد خدا هستند).

و در صحیح مسلم از جندب بن عبدالله t روایت است که گفت: پنج روز قبل از وفات پیامبر ص از ایشان شنیدم که گفت: (من به خدا تبری میجویم از اینکه فردی از شما خلیل من باشد، خداوند مرا همچون ابراهیم خلیل و دوستش قرار داده است، و اگر از امت خود کسی را به عنوان خلیل و دوست خود انتخاب میکردم ابوبکر به عنوان دوست و خلیل بر میگزیدم، آگاه باشید قبرها را مسجد قرار ندهید من شما را از این نهی میکنم).

و احادیث زیادی در این مورد آمده است، ائمه و علمای مذهب چهارگانه و غیره همه از مسجد قرار دادن قبرها نهی كردهاند و از این کار برحذر داشتهاند، آنها با این کار به سنت پیامبر ص عمل کرده و برای امت خیر خواهی نمودهاند تا در آنچه افراطیهای یهودیان و نصارا و امثالشان از گمراهان این امت افتادهاند و گرفتار شدهاند، گرفتار نشوند.

پس لازم است رابطة العلوم الإسلامیة در اردن و دیگر مسلمین به سنت تمسک بجویند و در مسیر ائمه گام بردارند و از آنچه خدا و پیامبرش از آن بر حذر داشتهاند پرهیز کنند، و صلاح بندگان و سعادت و نجات آنها در دنیا و آخرت در همین امر است، و بعضی از مردم بر ساختن مسجد بر غار از این آیه استدلال كردهاند که خداوند در بیان داستان اصحاب کهف میفرمايد: ﮋﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳﮊ [الكهف: 21]. «ما مسجدى بر (مدفن) آنها مى‏سازيم (تا خاطره آنان فراموش نشود)».

در جواب باید گفت که خداوند از سران و صاحبان قدرت آن زمان خبر میدهد که آنها چنین گفتند و این به معنی آن نیست که خداوند سخن آنها را پسندیده و تایید میكند، بلکه خداوند گفتار آنان را مذمت مینمايد، و عیب مىگيرد و از کارشان بر حذر میدارد، و وقتی پیامبر ص که از همه مردم مفهوم آیه را بهتر میداند امت را از مسجد ساختن برقبرها نهی میكند و از آن برحذر میدارد و کسانی را که چنین میكنند لعنت و مذمت نموده است، اگر این کار جایز بود پیامبر ص چنان سخت با آن برخورد نمی کرد، اما میبینیم که پیامبر ص به شدت این کار را محکوم میكند، و انجام دهنده آنرا لعنت کرده است، و خبر داده که او از بدترین مردم نزد خداوند است، فکر میکنم در این مورد این مقدار برای طالب حق قانعکننده و کافی است، و اگر به فرض آن که مسجد ساختن بر قبرها برای امتهایی پیش از ما جایز بوده است، جایز نیست که ما از آنها الگو برداری کنیم، چون شریعت ما، همه شریعتها را منسوخ کرده است، و پیامبر ما آخرین پیامبر، و شریعت او شامل و فراگیر است، و ایشان ص ما را از ساختن مسجد بر قبرها نهی کرده است، از این رو برای ما جایز نیست که با او مخالفت کنیم، و واجب است که از او پیروی کنیم، و به آنچه او آورده تمسک جوییم، و شریعتهای گذشته و عاداتی که برای انجام دهندگان آنها خوب و زیبا جلوه میكردهاند و پیامبر ما با آن مخالفت ورزیده را رها کنیم، چون هیچ چیزی از شریعت خدا کاملتر نیست، و هیچ رهنمودی از رهنمود پیامبر زیباتر نمیباشد.

از خداوند مسئلت مینمایم که بر پایداری بر دین و تمسک به شریعت پیامبرش محمد ص در اقوال و اعمال و ظاهر و باطن و در همه کارها تا وقتی از دنیا میرویم توفیق دهد بیگمان او شنوای نزدیک است([5]).

وصلى الله وسلم على عبده ورسوله محمد وآله وصحبه ومن اهتدی بهداه إلى یوم الدین.

دفن کردن مردهها در مساجد

بسم الله والحمد لله والصلاة والسلام علی رسول الله ومن اهتدی بهداه، أما بعد:

در روزنامه خرطوم در تاریخ 17/ 4/ 1415 هجری، بیانیهای آمده بود که سید محمد حسن ادریسی در کنار قبر پدرش در مسجدشان در شهر ام درمان به خاک سپرده شد... الخ.

از آنجا که خداوند خیر خواهی برای مسلمین و رد منکر را واجب کرده است، بر آن شدم تا تذکر دهم که دفن مردهها در مساجد جایز نیست، بلکه از وسيلههاى شرک و از اعمال یهود و نصارا است که خداوند آنها را به خاطر این کار مذمت و لعنت کرده است، چنانکه در صحیحین از عایشه ك روایت شده که میگويد: پیامبر ص فرمود: (لعنت خدا بر یهود و نصارا باد، آنها قبور پیامبرانشان را مسجد قرار دادند). و در صحیح مسلم جندب بن عبدالله از پیامبر ص روایت میكند که فرمود: (کسانی که پیش از شما بودند قبور انبیاء و صالحان خود را مسجد قرار دادند، هان آگاه باشید قبرها را مسجد قرار ندهید من شما را از این کار باز می دارم). و احادیث زیادی در این مورد آمده است، بنابراین بر مسلمین در هر جا که باشند ـ حکومتها و ملتها ـ واجب است که از خدا بترسند و از آنچه خداوند از آن نهی کرده بپرهیزند و مردههایشان را بیرون از مساجد دفن کنند چنانکه پیامبر ص و اصحابش ن مردههای خود را بیرون از مساجد دفن میكردند، و همچنین پیروانشان چنین میكردند، اما اینکه قبر پیامبر ص و ابوبکر و عمر م در مسجد پیامبر قرار گرفته است نمیتواند دلیلی بر این باشد که دفن مردهها در مساجد جایز است چون پیامبر ص در خانهاش ـ خانه عایشه ك ـ دفن شد، سپس دو یارش در کنار او دفن گردیدند، سپس در راس صده اول هجری زمانیکه ولید بن عبدالملک مسجد را توسعه داد حجره را داخل مسجد قرار داد و اهل علم به او اعتراض کردند، اما او نظرش این بود که داخل قرار گرفتن حجره مانعی برای توسعه نیست بنابراین مسئله واضح است و مشتبه نیست.

و اینگونه برای هر مسلمانی واضح و روشن میگردد که پیامبر ص و یارانش ابوبکر و عمر در مسجد دفن نشدهاند، و اینکه با توسعه مسجد قبرهای آنان را در مسجد قرار دادهاند دلیلی براین نیست که دفن کردن مردهها در مسجد جایز است و چون آنها در خانه پیامبر ص دفن شدهاند، و عمل ولید نمیتواند حجت باشد، و بلکه قرآن و سنت و اجماع سلف امت ن حجت و دلیل است. و خداوند ما را از پیروان راستین سلف بگرداند.

در تاریخ 14/ 5/ 1415 هجری از روی خیر خواهی و انجام وظیفه این مطلب به رشته تحریر در آمده است([6]).

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وآله وأتباعهم بإحسان.

بیان کفر و گمراهی کسی که ادعا میكند بیرون رفتن از شریعت محمد ص جایز است

الحمدلله رب العالمین، والصلاة والسلام خاتم الأنبیاء والمرسلین نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین، أما بعد:

از مقالهای که در روزنامه الشرق الأوسط شماره 5824 در تاریخ 5/6/1415هـ انتشار یافته بود مطلع شدم این مقاله را فردی به نام..... تحت عنوان (فهم نادرست) نوشته است.

خلاصه مقاله این است که او امری از دین اسلام که از ضروریات آن است و در مورد آن نص آمده و اجماع شده را انکار میكند، آن مطلب این است که رسالت محمدص عام و برای همه مردم است و او ادعا میكند که هر کسی از محمد ص پیروی نکند و یهودی و یا مسیحی باقی بماند بر دین درست و حقی قرار دارد، سپس نویسنده در مورد اینکه خداوند کافران و گناهکاران را عذاب میدهد زبان درازی کرده و این را چیزی بیهوده دانسته است.

و همچنین نصوص شرعی را تحریف کرده و آنرا مطابق با میل خود تفسیر کرده، و از دلایل شرعی و نصوص صریحی که دال بر این هستند که رسالت محمد ص عام است و هر کس به آن ایمان نیاورد کافر است، و خداوند جز اسلام دینی را نمیپذيرد، اعراض کرده است. و از دیگر نصوص صریح نیز اعراض کرده و روی برتافته است تا جاهلان فریب سخن او را بخورند.

این کار که او کرده کفر صریح و ارتداد از اسلام و تکذیب خدا و پیامبرش میباشد، چنانکه هر کسی از اهل علم و ایمان اين مقاله را بخواند به آن پی میبرد، و ولی امر باید او را به دادگاه فرا بخواند و از او بخواهند که توبه نماید و به مقتضای شریعت برایش حکم صادر کند.

خداوند بیان کرده که رسالت محمد ص عام و برای همه است و پیروی از آن بر همه انسانها و جنها واجب است، و این مطلب را هر انسانی که کمترین بهرهای از دانش داشته باشد میداند، خداوند متعال میفرمايد: ﮋﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣﮊ [الأعراف: 158]. «بگو: اى مردم! من فرستاده خدا به سوى همه شما هستم؛ همان خدايى كه حكومت آسمانها و زمين، از آن اوست؛ معبودى بحق جز او نيست؛ زنده مى‏كند و مى‏ميراند؛ پس ايمان بياوريد به خدا و فرستاده‏اش، آن پيامبر درس نخوانده‏اى كه به خدا و كلماتش ايمان دارد؛ و از او پيروى كنيد تا هدايت يابيد». و میفرمايد: ﮋﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥﮊ [الأنعام: 19]. «اين قرآن بر من وحى شده، تا شما و تمام كسانى را كه اين قرآن به آنها مى‏رسد، بيم دهم (و از مخالفت فرمان خدا بترسانم)». و میفرمايد: ﮋﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸﮊ [آل عمران: 31]. «بگو: «اگر خدا را دوست مى‏داريد، از من پيروى كنيد! تا خدا (نيز) شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد؛ و خدا آمرزنده مهربان است». و میفرمايد: ﮋﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻﮊ [آل عمران: 85]. «و هر كس جز اسلام (و تسليم در برابر فرمان حق،) آيينى براى خود انتخاب كند، از او پذيرفته نخواهد شد؛ و او در آخرت، از زيانكاران است». و میفرمايد: ﮋﮥﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫﮊ [سبأ: 28]. «و ما تو را جز براى همه مردم نفرستاديم تا (آنها را به پاداشهاى الهى) بشارت دهى و (از عذاب او) بترسانى». و میفرمايد: ﮋﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔﮊ [الأنبياء: 107]. «ما تو را جز براى رحمت جهانيان نفرستاديم». و میفرمايد: ﮋﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮﮯ ﮰ ﮱ ﯓﮊ [آل عمران: 20]. «و به آنها كه اهل كتاب هستند (يهود و نصارى) و بى‏سوادان (مشركان) بگو: آيا شما هم تسليم شده‏ايد؟ اگر (در برابر فرمان و منطق حق، تسليم شوند، هدايت مى‏يابند؛ و اگر سرپيچى كنند، (نگران مباش! زيرا) بر تو، تنها ابلاغ (رسالت) است؛ و خدا نسبت به (اعمال و عقايد) بندگان، بيناست». و میفرمايد: ﮋﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜﮊ [الفرقان: 1]. «خير و بركت خداوند بسيار و انعام وى بزرگ است و او از صفات مخلوقان برتر و والا و خجسته مىباشد كسى كه قرآن را بر بنده‏اش نازل كرد تا بيم‏دهنده جهانيان باشد». و بخاری و مسلم از جابر س روایت كردهاند که پیامبر ص فرمود: (پنج چيز به من عطا شده است كه قبل از من، به هيچ پيامبري عطا نشده ‏است: 1- از مسافت يك ماه، دشمنانم دچار ترس و وحشت مي‏شوند. 2- زمين براي من مسجد و پاك قرار داده شده است. بنابر اين، هر كجا وقت نماز فرارسيد، امتم مي‏توانند همانجا (اگر آب نبود، تيمم نمايند) و ‏نماز بخوانند. 3- مال غنيمت براي من حلال گردانده شده است در حالي كه قبل از من، براي هيچ پيامبري، حلال نبوده است. 4- حق شفاعت به من عنايت شده است. 5- هر پيامبري فقط براي قوم خودش فرستاده شده است در حالي كه من براي تمام مردم دنيا مبعوث شده‏ام). در این حدیث توضیح داده شده است که رسالت پیامبر ما محمد ص عام و برای همه انسانها است، و رسالت او شریعت‏های گذشته را منسوخ کرده، و هر کسی از محمد ص پیروی نکند کافر و گمراه و مستحق عذاب خداوند است. خداوند متعال میفرمايد: ﮋﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓﮊ [هود: 17]. «و هر كس از گروه‏هاى مختلف به او كافر شود، آتش وعده‏گاه اوست». و میفرمايد: ﮋﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮊ [النور: 63]. «پس آنان كه فرمان او را مخالفت مى‏كنند، بايد بترسند از اينكه فتنه‏اى دامنشان را بگيرد، يا عذابى دردناك به آنها برسد». و میفرمايد: ﮋﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷﮊ [النساء: 14]. «و آن كس كه نافرمانى خدا و پيامبرش را كند و از مرزهاى او تجاوز نمايد، او را در آتشى وارد مى‏كند كه جاودانه در آن خواهد ماند؛ و براى او مجازات خواركننده‏اى است». و میفرمايد: ﮋﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌﮊ [البقرة: 108]. «آيا مى‏خواهيد از پيامبر خود، همان‏تقاضاى (نامعقولى را) بكنيد كه پيش از اين، از موسى كردند؟! (و با اين بهانه‏جويى‏ها، از ايمان آوردن سر باز زدند.) كسى كه كفر را به جاى ايمان بپذيرد، از راه مستقيم (عقل و فطرت) گمراه شده است.

و آیات زیادی در این خصوص آمده است و خداوند اطاعت از پیامبر ص را در کنار اطاعت از خودش قرار داده است، و بیان کرده که هر کسی معتقد به دینی غیر از اسلام باشد زیانمند شده و خداوند هیچ عملی را از او نمیپذيرد، بنابراین میفرمايد: ﮋﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻﮊ [آل عمران: 85]. «و هر كس جز اسلام (و تسليم در برابر فرمان حق،) آيينى براى خود انتخاب كند، از او پذيرفته نخواهد شد؛ و او در آخرت، از زيانكاران است». و میفرمايد: ﮋﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖﮊ [النساء: 80]. «كسى كه از پيامبر اطاعت كند، خدا را اطاعت كرده». و میفرمايد: ﮋﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟﭠ ﭡ ﭢ ﭣﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪﮊ [النور: 54]. «بگو: «خدا را اطاعت كنيد، و از پيامبرش فرمان بريد! و اگر سرپيچى نماييد، پيامبر مسؤول اعمال خويش است و شما مسؤول اعمال خود! اما اگر از او اطاعت كنيد، هدايت خواهيد شد؛ و بر پيامبر چيزى جز رساندن آشكار نيست!». و میفرمايد: ﮋﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛﮊ [البينة: 6]. «كافران از اهل كتاب و مشركان (به اين آيين جديد) در آتش دوزخند، جاودانه در آن ميمانند، و آنها بدترين مخلوقاتند».

و مسلم در صحیح خود روایت میكند که پیامبر ص فرمود: (سوگند به كسي كه جانم در دست اوست هيچ فردي از اين امت و هيچ يهودي و نصراني دين من به او برسد(و درباره اسلام بشنود) سپس ايمان نياورد مگر اينكه او از اهل آتش خواهد بود).

و پیامبر ص با سخن و عمل خویش بطلان دیانت کسی را که به دین اسلام نگرویده بیان کرده است، ایشان با یهود نصارا جنگید همانطور که با دیگر کفار جنگید، و از آن دسته که حاضر به پرداخت جزیه شدند جزیه گرفت، تا از رسیدن دعوت به دیگران مانع نشوند، و هر کسی از آنها که میخواهد بدون اینکه هراسی از این داشته باشد که قومش او را از پذیرفتن اسلام باز دارند یا او را به قتل برسانند، به اسلام وارد شود.

و بخاری و مسلم از ابوهریره س روایت میكنند که گفت: (در حالیکه در مسجد بودیم پیامبر خدا ص بیرون رفت و گفت: بروید بسوی یهودیان، همراه او حرکت کردیم تا اینکه به بیت المدراس رسیدیم، آنگاه رسول الله ص ایستاد و آنها را صدا زد و گفت: ای گروه یهودیان، مسلمان شوید در امان خواهید بود، گفتند: تو پیام خود را رساندی ای ابوالقاسم، پیامبر ص فرمود: می‏خواهم مسلمان شوید تا در امان بمانید، گفتند: پیام خود را رساندی ای ابو القاسم، پیامبر ص فرمود: می‏خواهم مسلمان شوید تا در امان بمانید، سپس برای بار سوم گفتند: پیام خود را رساندی ای ابو القاسم). منظور این است که پیامبر به نزد اهل دیانت یهودیان رفت و آنها را به اسلام دعوت داد و فرمود: مسلمان شوید تا در امان بمانید و این را تکرار کرد. و همچنین نامه‏ای به هرقل نوشت و او را به اسلام دعوت داد و به او خبر داد که اگر از پذیرفتن اسلام امتناع ورزد گناه کسانی که به سبب او از پذیرفتن اسلام امتناع ورزیده‏اند برگردن اوست، امام بخاری و مسلم روایت كردهاند هرقل نامه پیامبر را خواست و آن را خواند در آن آمده بود:

بسم الله الرحمن الرحیم، از جانب محمد بنده و پيامبر خدا به هرقل پادشاه روم: سلام بر كسي كه هدايت را برگزيند. اما بعد: بدانيد كه من به اسلام دعوت مي‏كنم. اگر دعوت اسلام را بپذيري، در امان خواهي بود و نزد خداوند پاداشي دو چندان خواهي داشت. و اگر (از قبول دعوت من) روي بگرداني، گناه رعيت و زيردستانت برگردن تو خواهد بود. خداوند متعال میفرمايد: ﮋﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉﮊ [آل عمران: 64]. «بگو: اى اهل كتاب! بياييد به سوى سخنى كه ميان ما و شما يكسان است؛ كه جز خداوند يگانه را نپرستيم و چيزى را همتاى او قرار ندهيم؛ و بعضى از ما، بعضى ديگر را -غير از خداى يگانه- به خدايى نپذيرد. هرگاه (از اين دعوت،) سرباز زنند، بگوييد: گواه باشيد كه ما مسلمانيم!. (اي اهل كتاب! بياييد بسوي چيزي كه ميان من و شما مشترك است. يعني اينكه: بجز خداي يكتا، كسي را نپرستيم، و چيزي با وي شريك نگردانيم. و هيچ يك از ما ديگري را بجاي خداوند، پروردگار خود قرار ندهد. اگر روگرداني نمودند، بگوييد: (اي اهل كتاب!) گواه باشيد كه ما مسلمانيم).

و سپس وقتی آنها روی گردانی کردند و گرویدن به اسلام را نپذیرفتند پیامبر ص و اصحابش ن با آنها جنگیدند و پیامبر بر آنها مقرر کرد که جزیه بدهند.

و برای اینکه تاکید شود که آنها گمراه و دینشان بعد از منسوخ شدن بوسیله دین محمد ص باطل است خداوند به مسلمان فرمان داده که در هر شب و روز و در هر نماز و در هر رکعتی از خداوند بخواهد که او را به راه راست و صحیح و مقبول که اسلام است هدایت نماید، و از راه کسانی که بر آنان خشم گرفته که یهودیان و امثالشان هستند و مىدانند که بر باطل هستند اما بر آن اصرار میورزند دور نماید، و همچنین از خداوند بخواهد که او را از راه گمراهان که بدون علم و آگاهی عبادت میكنند و گمان می‏برند که بر هدایت هستند و حال آنکه بر راه گمراهی قرار دارند که نصارا و امثالشان از دیگر امت‏هایی هستند که دینداری آنها بر اساس جهالت و گمراهی است، دور کند، و همه اینها برای آن هستند تا مسلمان به یقین بداند که هر دینی غیر از اسلام باطل است، و هر کسی که خداوند را بر اساس دینی غیر از اسلام پرستش کند گمراه است، و هر کس به این معتقد نباشد از مسلمین نیست. و دلایل زیادی در این خصوص در کتاب و سنت آمده است، بنابراین نویسنده‏ى مقاله باید هر چه زودتر توبه کند و مقاله‏ای بنویسد و در آن توبه‏اش را اعلام دارد، و هر کسی صادقانه توبه کند و به سوی خدا برگردد خداوند توبه او را میپذيرد، چنانکه خداوند میفرمايد: ﮋﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂﮊ [النور: 31]. «و همگى بسوى خدا بازگرديد اى مؤمنان، تا رستگار شويد». و میفرمايد: ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮊ [الفرقان: 68-70]. «و كسانى كه معبود ديگرى را با خداوند نمى‏خوانند؛ و انسانى را كه خداوند خونش را حرام شمرده، جز بحق نمى‏كشند؛ و زنا نمى‏كنند؛ و هر كس چنين كند، مجازات سختى خواهد ديد. عذاب او در قيامت مضاعف مى‏گردد، و هميشه با خوارى در آن خواهد ماند. مگر كسانى كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدل مى‏كند؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است». و پیامبر ص میفرمايد: (اسلام گناهان پیش از آن را محو میكند، و توبه آنچه را که پیش از آن بوده محو مینمايد). و پیامبر ص در حدیثی دیگر میفرمايد: (کسی که از گناه توبه کرده همانند کسی است که گناه نکرده است). و آیات و احادیث زیادی در این مورد آمده است.

و از خداوند می‏خواهم که حق را به ما نشان دهد، و پیروی از آن را نصیب ما گرداند، و باطل را در نظر ما باطل بنماید، و به ما دوری گزدیدن از آن را ارزانی کند، و به ما و نویسنده و همه مسلمین توفیق توبه نصوح و راستین دهد، و ما را از فتنه‏های گمراه‏کننده و اطاعت از هوای نفس و شیطان پناه بدهد، و او کارساز و تواناست.

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه ومن تبعهم بإحسان إلی یوم الدین([7]).

پرسشهایی در مورد عقیده و پاسخ به آن

سوال اول: در مورد مخالفتهای شرعی

در برخی از جوامع اسلامی مخالفت‏های متعددی با شریعت اسلامی انجام میشود، برخی از این مخالفت‏ها در کنار بعضی از قبرها انجام مىگيرد، و بعضی مربوط به قَسَم و نذر است، و برخی شرک اکبر هستند که انسان را از دایره اسلام بیرون میكنند، و برخی در سطح پایین‏تری از این قرار دارند، چه خوب است اگر جناب عالی احکام این مسایل را برای آنها به عنوان نصیحت برای همه مسلمین توضیح دهید و از سهل‏انگاری در مورد این مخالفت‏ها و اهمیت ندادن به آن بر حذر دارید.

پاسخ: الحمد لله وصلی الله وسلم على رسول الله وعلى آله وأصحابه ومن اهتدی بهداه.

اما بعد: بسیاری از مردم امور جایز را با امور شرک‏آمیز و کارهایی که بدعت هستند اشتباه میگيرند چنانکه بسیاری به علت جهالت و تقلید کورکورانه مرتکب شرک اکبر میشوند، بنابراین بر علما در هر کجا واجب است که برای مردم دینشان را توضیح دهند، و حقیقت توحید و حقیقت شرک را برای آنان بیان کنند، همانطوری که بر علما واجب است که برای مردم وسيلههاى شرک و انواع بدعت‏هایی که میان مردم رواج دارد را بیان کرده و توضیح دهند، تا مردم از آن بپرهیزند؛ چون خداوند متعال میفرمايد: ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛﮊ [آل عمران: 187]. «و (به خاطر بياوريد) هنگامى را كه خدا، از كسانى كه كتاب (آسمانى) به آنها داده شده، پيمان گرفت كه حتما آن را براى مردم آشكار سازيد و كتمان نكنيد!». و در آيه ديگر میفرمايد: ﮋ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞﯟ ﯠ ﯡ ﯢﮊ [البقرة: 159-160]. «كسانى كه دلايل روشن، و وسيله هدايتى را كه نازل كرده‏ايم، بعد از آنكه در كتاب براى مردم بيان نموديم، كتمان كنند، خدا آنها را لعنت مى‏كند؛ و همه لعن‏كنندگان نيز، آنها را لعن مى‏كنند؛ مگر آنها كه توبه و بازگشت كردند، و (اعمال بد خود را، با اعمال نيك،) اصلاح نمودند، (و آنچه را كتمان كرده بودند؛ آشكار ساختند؛) من توبه آنها را مى‏پذيرم؛ كه من تواب و رحيمم». و پیامبر ص میفرمايد: (هر کسی به کار خیر راهنمایی کند به اندازه انجام دهنده خیر به او پاداش می‏رسد). مسلم.

و همچنین پیامبر ص میفرمايد: (هر کسی به هدایتی فرا بخواند به اندازه پاداش کسانی که از او پیروی میكنند به او پاداش می‏رسد و از پاداش آنها چیزی کم نمیشود، و هر کسی به سوی گمراهی فرا بخواند به اندازه گناه کسانی که از او پیروی میكنند به او گناه می‏رسد بدون اینکه از گناه آنها کم شود). مسلم.

و در صحیحین از پیامبر ص روایت است که فرمود: (خداوند در مورد هر کسی اراده خیر داشته باشد او را در دین فقیه می‏گرداند).

و آیات و احادیث زیادی آمده که به نشر علم و تشویق مردم به آن فرا میخواند و كتمان ورويگرداني از علم را بر حذر می‏دارد. اما انواع شرک و بدعتهایی که در بسیاری از شهرها در کنار قبرها انجام مىگيرد امری مشخص و قابل توجه است که باید بیان شود، و مردم از آن برحذر داشته شوند، از جمله این شرک و بدعتها این است که: صاحبان قبرها را صدا می‏زنند و از آنها کمک می‏خواهند، و از آنها می‏خواهند که مریض‏ها را شفا دهند، و در مقابل دشمن پیروزشان کنند، همه این کارها از شرک اکبر است که اهل جاهلیت بر آن بودند، خداوند متعال میفرمايد: ﮋ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦﮊ [البقرة: 21]. «اى مردم! پروردگار خود را پرستش كنيد؛ آن كس كه شما، و كسانى را كه پيش از شما بودند آفريد، تا پرهيزكار شويد». و میفرمايد: ﮋ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸﮊ [الذاريات: 56]. «من جن و انس را نيافريدم (و پيامبران را برنگزيدم) جز براى اينكه عبادتم كنند (و از اين راه تكامل يابند و به من نزديك شوند)!». و میفرمايد: ﮋ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜﮊ [الإسراء: 23]. «خداوند فرمان داده و توصیه نموده که کسی جز او را پرستش نکنید». و میفرمايد: ﮋ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠﮊ [البينة: 6]. «و دستوري به آنها داده نشده بود جز اين كه خدا را بپرستند، در حالي كه دين خود را براي او خالص كنند». و آیات زیادی در این خصوص آمده است.

و عبادتی که جنها و انس‏ها برای آن آفریده شدهاند و به آن فرمان یافته‏اند یگانه دانستن خداوند و خاص کردن همه عبادت‏هایی که به انجام آن فرمان داده از قبیل نماز و روزه و زکات و حج و ذبح و نذر و دیگر انواع عبادات برای او، چنانکه میفرمايد: ﮋﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛﮊ [الأنعام: 162]. «بگو: «نماز و تمام عبادات من، و زندگى و مرگ من، همه براى خداوند پروردگار جهانيان است». و نسک یعنی عبادت، و یکی از عبادتها ذبح کردن و قربانی کردن حیوان است، چنانکه میفرمايد: ﮋﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌﮊ [الكوثر: 1-2]. «ما به تو كوثر (خير و بركت فراوان و من جمله نهر در بهشت است كه دو لبهى آن از طلا، و بستر آن دُرّ و ياقوت است، خاك آن پاكيزهتر و خشبوتر از مشك، و آب آن شيرينتر از عسل و سپيدتر از برف است). پس براي پروردگارت نماز بخوان و قرباني كن». و پیامبر ص فرمود: (لعنت خدا بر کسی که حیوان را برای غیر خدا ذبح میكند). اين روايت را مسلم در صحيحش از حديث امير المؤمنين علي بن ابي طالب س روايت كرده است. و خداوند متعال میفرمايد: ﮋ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾﮊ [الجن: 18]. «مساجد از آنِ خداست، پس هيچ كس را با خدا نخوانيد». و میفرمايد: ﮋ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷﮊ [المؤمنون: 117]. «و هر كس معبود ديگرى را با خدا بخواند -و مسلما هيچ دليلى بر آن نخواهد داشت- حساب او نزد پروردگارش خواهد بود؛ يقينا كافران رستگار نخواهند شد ». و میفرمايد: ﮋﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢﮊ [فاطر: 13-14]. «اين است خداوند، پروردگار شما؛ حاكميت (در سراسر عالم) از آن اوست: و كسانى را كه جز او مى‏خوانيد (و مى‏پرستيد) حتى به اندازه پوست نازك هسته خرما مالك نيستند. اگر آنها را بخوانيد صداى شما را نمى‏شنوند، و اگر بشنوند به شما پاسخ نمى‏گويند؛ و روز قيامت، شرك (و پرستش) شما را منكر مى‏شوند، و هيچ كس مانند (خداوند آگاه و) خبير تو را (از حقايق) با خبر نمى‏سازد». پس خداوند در این آیات توضیح داده است که نماز خواندن برای غیر از خدا، و ذبح برای غیر از او، و به فریاد خواندن و صدا زدن مردهها و بتها و درختان و سنگها، همه شرک به خداوند و کفر ورزیدن به اوست، و همه کسانی که علاوه بر خدا به فریاد خوانده میشوند از قبیل پیامبران و ملائکه‏ها و یا اولیاء و جنها و یا بتها و دیگر چیزها نمیتوانند به کسی که آنها را صدا مىزند سود یا زیانی برسانند، و صدا زدن و کمک خواستن کسانی غیر از الله، شرک و کفر است، چنانکه خداوند توضیح داد که اینها صدا و فریاد کسی را که آنها را میخواند، نمی‏شنوند، و به فرض اگر بشنوند او را اجابت نمیكنند، بنابراین بر همه مكلفين از انسانها و جنها واجب است که از این کار پرهیز کنند و دیگران را از آن بر حذر دارند، و باطل بودن آنرا بیان کنند، و تذکر دهند که این کار با توحیدی که پیامبران به آن فرا میخوانده‏اند مخالف است، چنانکه خداوند متعال میفرمايد: ﮋﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾﮊ [النحل: 36]. «ما در هر امتى رسولى برانگيختيم كه: خداى يكتا را بپرستيد؛ و از طاغوت اجتناب كنيد». و میفرمايد: ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟﮊ [الأنبياء: 25]. «ما پيش از تو هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر اينكه به او وحى كرديم كه: معبودى بحق جز من نيست؛ پس تنها مرا پرستش كنيد». و پیامبر ص سیزده سال در مکه فقط بسوی خداوند دعوت میكرد، و مردم را از شرک ورزیدن برحذر میداشت، و معنی لا إله إلا الله را برایشان توضیح میداد، اما تعداد اندکی دعوت او را پذیرفتند، و بیشتر مردم از پذیرفتن دعوت او و اطاعت از او سرباز زدند، آنگاه پیامبرص به مدینه هجرت کرد و آنجا دعوت بسوی خدا را برای مهاجرین و انصار گسترش داد و نشر نمود، و در راه الله جهاد کرد، و به پادشاهان و سران دنیا نامه نوشت، و دعوت خویش و هدایتی را که با خود آورده بود برایشان توضیح داد، و او و اصحابش در این راه صبر و بردباری نمودند، تا اینکه خداوند دین خود را چیره و پيروز گرداند و مردم گروه گروه به اسلام گرویدند و توحید منتشر شد و شرک از مکه و مدینه و سایر جزیرت العرب بوسیله پیامبر و بعد از او بدست اصحابش از بین رفت، سپس جهاد در راه خدا را در شرق و غرب ادامه دادند تا اینکه خداوند آنان را بر دشمنانش پیروز گردانید و آنها را روی زمین قدرت داد و حکمفرما نمود و دین خدا بر سایر ادیان همانطور که خداوند وعده داده بود پيروز شد، چنانکه میفرمايد: ﮋﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮﮊ [التوبة: 33]. «او كسى است كه رسولش را با هدايت و آيين حق فرستاد، تا آن را بر همه آيين‏ها غالب گرداند، هر چند مشركان كراهت داشته باشند». و از جمله بدعت و وسيلههاى شرک نماز خواندن در کنار قبرها و قرآن خواندن بر آن و ساختن مسجد و گنبد بر آن است، و همه اینها بدعت و منکر از وسيلهها و ذرائع شرک اکبر میباشند، بنابراین در حدیث صحیح از پیامبر ص روایت شده که فرمود: (لعنت خدا بر یهود و نصارا باد آنها قبور پیامبرانشان را مسجد قرار دادند). و در صحیح مسلم جندب بن عبدالله س از پیامبرص روایت میكند که فرمود: (کسانی که پیش از شما بودند قبرهای پیامبران و صالحان خود را در مسجد قرار دادند، هان آگاه باشید قبرها را مسجد قرار ندهید من شما را از این کار باز میدارم...). پیامبر ص در این دو حدیث و در احادیث دیگری که در این خصوص آمدهاند روشن نموده است که یهودیان و نصارا قبرهای پیامبران خود را مسجد قرار میدادند بخاطر این پیامبر ص امتش را از اختیار مشابهت با آنها در مسجد قرار دادن قبرها و نماز خواندن بر آن و نشستن و ماندن در کنار آن و قرآن خواندن در کنار آن نهی کرده است، چون همه این کارها وسيلههايی هستند که منجر به شرک و غلو و افراط در مورد صاحبان قبر میشدند، چنان که یهود و نصارا اینگونه هستند، و جاهلان اين امت هم در مورد صاحبان قبور دچار غلو افراط گردیدهاند، تا جایی که صاحبان قبرها را پرستش مینمايند، و برایشان حیوان سر میبرند، و از آنها کمک میخواهند، و برایشان نذر کرده و از آنان میخواهند که بیماران را شفا دهند، و آنها را بر دشمنان پیروز کنند، چنانکه هر کسی از آنچه از شرک اکبر که در کنار قبر حسین و بدوی و شیخ عبدالقادر گیلانی و ابن عربی و غیره انجام میشود آگاه است این را به خوبی مىدانند، و در حدیث از پیامبر ص روایت است که ایشان ص از گچکاری قبرها، و نشستن بر آن، و ساختن بر آن، و نوشتن بر آن نهی کرده است، چون گچکاری و ساختن بر قبرها از وسیلههای شرک اکبر هستند. پس بر همه مسلمین ـ بر ملتها و حکومتها ـ واجب است که از این شرک و این بدعتها بر حذر دارند، و از علمایی که عقیدهشان صحیح و درست است بپرسند، و در آنچه از امور دینشان دچار اشکال میشوند راه سلف در پیش بگیرند، تا خداوند را از روی آگاهی پرستش کنند، چنانکه خداوند متعال میفرمايد: ﮋﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠﮊ [الأنبياء: 7]. «اگر نمى‏دانيد، از آگاهان بپرسيد». و پیامبر ص میفرمايد: (هر کسی راهی را طى کند و در آن به دنبال علم و دانش باشد خداوند راه رسیدن به بهشت را برای او هموار میسازد). و پیامبرص میفرمايد: (هر کس که خداوند به او اراده خیر داشته باشد او را در دین آگاهی میدهد). و معلوم است که بندگان بیهوده آفریده نشدهاند و بلکه برای هدفی بزرگ و ارزشمند آفریده شدهاند و آن هدف این است که تنها خدا را بپرستند نه چیزهایی غیر از او را، چنانکه میفرمايد: ﮋﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸﮊ [الذاريات: 56]. «من جن و انس را نيافريدم (و پيامبران را برنگزيدم) جز براى اينكه عبادتم كنند (و از اين راه تكامل يابند و به من نزديك شوند)!». و تنها راه شناخت این عبادت تدبر و اندیشیدن در کتاب بزرگ خداوند و سنت مطهر است، و شناخت اوامر خدا و پیامبر ص، پرسیدن از علما در آنچه اشکال پیش میآید، میباشد، و اینگونه عبادتی که خداوند بندگان را به خاطر آن آفریده است شناخته میشود، و بصورتی انجام مىگيرد که خداوند مشروع و مقرر نموده است، و این تنها راه رسیدن به موفقیت و کرامت و نجات از خشم و عذاب الهی است، به امید اینکه خداوند مسلمین را به انجام آنچه مایه رضامندی اوست توفیق دهد، و به آنان آگاهی در دین ارزانی نمايد، و از او تعالی خواهانيم که بهترین افراد را حاکم مسلمین بگرداند و رهبران آنها را اصلاح نماید و علمای مسلمین را توفيق دهد تا وظیفه دعوت و تعلیم و نصیحت و توجیه که مسئولیت آنهاست را انجام بدهند، بیگمان خداوند بخشنده و بزرگوار است. و یکی از انواع شرک ورزیدن سوگند خوردن به غیر الله است مانند سوگند خوردن، به پيامبران و به سر فلاني، یا به زندگی فلانی، و سوگند خوردن به امانت و شرافت، در حدیث صحیح از پیامبر ص روایت است که فرمود: (هر کسی سوگند میخورد به خداوند سوگند بخورد یا ساکت بماند).

و فرمود: (هر کسی به چیزی غیر از خداوند سوگند خورد براستی که شرک ورزیده است...). امام احمد از امیر المومنین عمر بن خطاب س این حدیث را با اسناد صحیح روایت کرده است، و میفرمايد: (هر کسی به غیر از خداوند سوگند بخورد کفر یا شرک ورزیده است) ابوداود و ترمذی بروایت از ابن عمر. و پیامبر ص میفرمايد: (هر کس به امانت سوگند بخورد از ما نیست...).

و میفرمايد: (به پدرانتان سوگند نخورید و به مادرانتان و به انبازها سوگند نخورید، و به خداوند سوگند نخوريد مگر آن كه راست گفته باشید). و احادیث زیادی در این مورد آمده است.

سوگند خوردن به غیر از خداوند شرک اصغر است، و اگر سوگند خورنده معتقد به تعظیم چیزهایی باشد که آن چیز علاوه بر خدا سود و زیان میرساند، یا شایستگی این را دارد که به فریاد خوانده شود و از آن کمک گرفته شود، به شرک اکبر منجر میگردد، و گفتن هر چه خدا و هر چه فلانی بخواهد، و اگر خدا و فلانی نبود، و این از خدا و از فلانی است، همه شرک اصغر هستند؛ چون پیامبر ص فرمود: (نگویید آنچه خدا و فلاني بخواهد، بلکه بگویید آنچه خدا بخواهد و سپس فلانی بخواهد). و با این معلوم میشود که اگر کسی بگوید اگر خدا و سپس فلانی نبود، یا بگوید این از طرف خدا سپس از طرف فلانی است...

در صورتيكه فرد سبب کاری شده باشد اشکالی ندارد. و از پیامبر ص روایت است که مردی به او گفت: هرچه خدا و تو بخواهی, پیامبر ص به او گفت: آیا مرا همتا و انباز خدا قرار میدهی؟!

بگو: هر چه فقط خدا بخواهد... این حدیث دلالت میكند که وقتی بگوید هرچه تنها خدا بخواهد کاملتر است، و اگر بگوید: آنچه خدا و سپس فلانی بخواهد اشکالی ندارد، و اینگونه بین احادیث و دلایل جمع میگردد.

سوال دوم: در مورد توسل

بعضی از مردم توسل به ایمان آوردن به پیامبر و به محبت و طاعت او را با توسل به ذات و جایگاه او قاطی میكنند، همانطور که توسل به دعای پیامبر ص در دوران حیاتش را با دعا خواستن از او بعد از وفاتش در میآمیزند و مخلوط میكنند، و این در آمیختن باعث شده آنچه که جایز است با آنچه که ممنوع است مشتبه و آمیخته شود، بنابراین اگر ممکن است در این مورد توضیح دهید تا شبهه بر طرف شود و هواپرستانی که در این مسایل مسلمین را دچار شبهه میكنند و فریب میدهند، رد شوند.

پاسخ: تردیدی نیست که بسیاری از مردم به علت جهالت و کمبود افرادی که به آنها تذکر دهند و آنان را به سوی حق راهنمایی کنند فرق توسل جایز را با توسل ناجایز نمىدانند، و معلوم است که این دو با یکدیگر تفاوت و فرق بزرگی دارند، توسل مشروع چیزی است که خدوند پیامبران را با آن فرستاده، و کتابها را با آن نازل فرموده، و جنها و انسانها را برای آن آفریده است، و آن عبادت خداوند و محبت او و محبت پیامبر ص و دوست داشتن همه پیامبران و مومنان و ایمان داشتن به رستاخیز و بهشت و جهنم و همه چیزهایی است که خدا و پیامبرش از آن خبر دادهاند.

همه اینها وسیله شرعی برای رسیدن به بهشت و نجات از جهنم و سعادت دنیا و آخرت هستند، از آن جمله دعا و به فریاد خواندن خداوند و توسل به او با اسما حسنای او و صفاتش، و توسل به او با محبت او و ایمان آوردن به او، و توسل به او با همه اعمال صالحی که برای بندگانش مشروع نموده، و آن را وسیله برای رسیدن به رضامندی خویش و دست یافتن به بهشت قرارداده است، و همچنین این امور را وسیلهای برای رفع مشکلات و آسان شدن کارها در دنیا و آخرت قرار داده است، چنان که میفرمايد: ﮋ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥﮊ [الطلاق: 2-3]. «و هركس از خدا بپرهيزد و ترك گناه كند، خداوند براي او راه نجاتي قرار ميدهد. و او را از جائي كه گمان ندارد روزي ميدهد». و میفرمايد: ﮋ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸﮊ [الطلاق: 4]. «و هركس تقواي الهي پيشه كند خداوند كار را بر او آسان ميسازد». و میفرمايد: ﮋ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈﮊ [الطلاق: 5]. «و هركس تقواي الهي پيشه كند (و از مخالفت فرمان او بپرهيزد) خداوند گناهانش را ميبخشد، و پاداش او را بزرگ ميدارد». و میفرمايد: ﮋ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙﮊ [الحجر: 45]. «به يقين، پرهيزگاران در باغها(ى سرسبز بهشت) و در كنار چشمه‏ها هستند». و میفرمايد: ﮋ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪﮊ [القلم: 34]. «براي پرهيزكاران نزد پروردگارشان باغهاي پرنعمت بهشت است». و میفرمايد: ﮋ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎﮊ [الأنفال: 29]. «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد، براى شما وسيله‏اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرارمى‏دهد؛ (روشن‏بينى خاصى كه در پرتو آن، حق را از باطل خواهيد شناخت؛) و گناهانتان را مى‏پوشاند؛ و شما را مى‏زمرزد؛ و خداوند صاحب فضل و بخشش عظيم است». و آیات زیادی در این خصوص آمده است.

و از جمله توسل جایز، توسل جستن به خداوند با محبت پیامبرش و ایمان داشتن به او و پیروی کردن از شریعت اوست، چون این امور از بزرگترین اعمال صالح و بزرگترین عبادتها هستند.

اما توسل جستن به مقام و جایگاه پیامبر ص، یا به ذات او، یا به حق او، یا به جایگاه کسی دیگر از پیامبران و صالحان، یا به ذات و یا به حق آنها از بدعتهایی است که اصل و اساسی ندارد، و بلکه از وسيلههاى شرک است، چون اصحاب ن که از همه مردم به پیامبر ص و به حق آگاهترند این کار را نکردند، و اگر در آن خیری میبود آنها از ما پیشی میگرفتند، و وقتی در زمان عمر س دچار قحطسالی شدند به سوی قبر پیامبر ص نرفتند، و به او توسل نکردند، و در کنار قبرش دعا نکردند، بلکه عمر س از عموی پیامبر عباس بن عبدالمطلب خواستند که برای باران دعا کند و اوس بالای منبر گفت: پروردگارا! ما قبلاً به وسيله پيامبرت ص طلب باران مي‏كرديم و تو باران نازل ميفرمودي، اكنون بوسيله عموي پيامبرمان (يعني عباسt) از تو طلب باران مي‏كنيم. راوي مي‏گويد: (بوسيله دعاي عباس باران ميباريد). بروایت امام بخاری.

سپس عمر س به عباس گفتند دعا کند و مردم آمین گفتند آنگاه خداوند باران فرو فرستاد. و داستان کسانی که در غار گرفتار شدند معروف است، و در صحیحین آمده است و خلاصهاش این است که سه نفر از کسانی که پیش از ما بودهاند برای شب گذراندن و برای آنکه از باران محفوظ بمانند به غاری پناه میبرند وقتی داخل غار رفتند صخرهاى از داخل کوه غلتید و دهان غار را به سوی آنها مسدود کرد و آنها نتوانستند سنگ را از دهان غار دور کنند بنابراین با خود گفتند: هیچ چیزی شما را از این صخره نجات نمیدهد مگر اینکه با توسل با اعمال خود خداوند را به فریاد بخوانید، آنگاه پیش خدا دعا کردند و از او کمک خواستند، و یکی با ذکر نیکی به پدر و مادرش به خدا متوسل شد، و دیگری به عفت و پاکدامنیاش از زنا، گرچه كه قدرت انجام آن را داشت، و سومی به امانتداری خود، آنگاه خداوند صخره را از راه آنها دور کرد و از غار بیرون آمدند، این داستان دلیل بزرگی است برای اینکه اعمال صالح از بزرگترین اسباب در حل مشکلات و بیرون رفتن از تنگناها و سلامت ماندن از سختیهای دنیا و آخرت هستند.

اما توسل جستن به مقام و جایگاه، یا به حق، یا به ذات فلان فرد، از بدعتهای منکر و از وسيلههاى شرک است. و کمک خواستن از مرده و به فریاد خواندن او شرک اکبر است.

و اصحاب ن وقتی پیامبر ص زنده بود از او میخواستند که برایشان دعا کند و وقتی دچار قحطسالی میشدند از پیامبر میخواستند که برایشان دعا نماید، اما وقتی پیامبر ص وفات نمود دیگر بعد از وفاتش از او چیزی نخواستند، و به سوی قبر او برای طلب شفاعت و غیره نیامدند، چون آنها میدانستند که بعد از وفات پیامبر خواستن از او جایز نیست، و این کار فقط در زمان حیات او جایز است، و روز قیامت همه مردم به سوی او میروند تا برایشان شفاعت کند، تا خداوند میان آنها فیصله نماید، و از ایشان میخواهند تا برایشان شفاعت نماید تا خداوند آنها را به بهشت وارد کند، این هم بعد از آن است که مردم به آدم و نوح و ابراهیم و موسی و عیسی † مراجعه میكنند اما آنها عذر میآورند که نمیتوانند شفاعت کنند، و هر یک از آنها میگويد: نفسی، نفسی، نزد کسی دیگر بروید، وقتی نزد عیسی؛ میآيند آنها را راهنمایی میكند که نزد پیامبر ما محمد ص بیایند، آنگاه مردم نزد ایشان ص میآيند و ایشان میگويند: (أنا لها، أنا لها) چون خداوند به او وعده داده است، بنابراین پیش خدا به سجده میافتد و ستایشهای زیادی برای او میگويد و همچنان در سجده میماند تا آنکه به او گفته میشود: سرت را بلند کن و بگو، سخنت گوش داده میشود و بخواه خواستهات برآورده میشود، و شفاعت کن شفاعتت پذیرفته میشود. این حدیث در صحیحین آمده و به حدیث شفاعت مشهور است، و مقام محمود که خداوند به او اشاره نموده همین است، چنان که در سوره اسراء میفرمايد: ﮋﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈﮊ [الإسراء: 79]. «و پاسى از شب را (از خواب برخيز، و) قرآن (و نماز) بخوان! اين يك وظيفه اضافى براى توست؛ اميد است پروردگارت تو را به مقامى در خور ستايش برانگيزد».

وصلى الله على نبينا محمد وعلی آله وأصحابه وأتباعه بإحسان وجعلنا الله من أهل شفاعته إنَّه سمیع قریب.

سوال سوم: معنی لا إله إلا الله چیست؟ و مقتضي و شروط آن چه ميباشد؟

بسیاری از کسانی که از امت اسلامی به حساب میآيند معنی لا إله إلا الله را نمىدانند و به خاطر آن در نتیجه کارهایی از آنان سر مىزند که با معنی لا إله إلا الله تضاد و منافات دارد، معنی لا إله إلا الله چیست؟و مقتضي و شروط آن چه ميباشد؟

پاسخ: تردیدی نیست که این کلمه یعنی لا إله إلا الله اساس دین، و لا إله إلا الله محمد رسول الله اولین رکن از ارکان اسلام است چنانکه در حدیث صحیح از پیامبرص روایت است که فرمود: (اسلام بر اساس پنج چیز بنا شده است: (گواهی دادن به اینکه هیچ معبود به حقی جز الله نیست و اینکه محمد پیغمبر خداست ـ لا إله إلا الله محمد رسول الله ـ و بر پا داشتن نماز، و پرداختن زکات و روزه گرفتن ماه رمضان و حج بیت الله).

و در صحیحین از ابن عباس م روایت است که پیامبر ص وقتی معاذ را به یمن فرستاد به او گفت: (تو نزد قومی از اهل کتاب میروی، آنها را ابتدا به این دعوت بده که گواهی بدهند، هیچ معبود به حقی جز الله نیست، و من پیغمبر خدا هستم، اگر در این مورد از تو اطاعت کردند به آنان خبر بده که خداوند در شب و روز پنج نماز بر آنان فرض کرده است، اگر در این مورد از تو اطاعت کردند آنگاه به آنان خبر بده که خداوند صدقهای بر آنان فرض گردانیده که از ثروتمندان آنها گرفته میشود و به فقرای آنها بر گردانده میشود). متفق علیه.

و احادیث زیادی در این مورد آمده است و لا إله إلا الله یعنی هیچ معبود به حقی جز الله نیست، و این کلمه إله بودن به حق را از غیر خداوند نفی میكند، و میگويد که إله و معبود به حق فقط خداوند است، چنانکه خداوند متعال میفرمايد: ﮋ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔﮊ [الحج: 62]. «اين بخاطر آن است كه خداوند حق است؛ و آنچه را غير از او مى‏خوانند باطل است؛ و خداوند بلندمقام و بزرگ است». و میفرمايد: ﮋ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷﮊ [المؤمنون: 117]. «و هر كس معبود ديگرى را با خدا بخواند -و مسلما هيچ دليلى بر آن نخواهد داشت- حساب او نزد پروردگارش خواهد بود؛ يقينا كافران رستگار نخواهند شد». و میفرمايد: ﮋ ﯽ ﯾ ﯿﮊ [البقرة: 163]. «و خداى شما، خداوند يگانه‏اى است». و میفرمايد: ﮋ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠﮊ [البينة: 5]. «و دستوري به آنها داده نشده بود جز اين كه خدا را بپرستند، در حالي كه دين خود را براي او خالص كنند». و آیات زیادی در این مورد آمده است، و این کلمه بزرگ به گویندهاش فایدهای نمیرساند و او را از دایره شرک بیرون نمیكند، مگر آنکه معنای آن را بداند، و به آن عمل کند، و آن را تصدیق نماید. منافقین این کلمه را گفتند و با وجود آن، آنها در پایینترین طبقه جهنم هستند، چون آنها به این کلمه ایمان نداشتند و به آن عمل نکردند. و همچنین یهودیان این کلمه را میگويند و حال آنکه آنها کافرترین مردم هستند، چون به این کلمه ایمان ندارند، و همینطور قبرپرستان و اولياءپرستان، از كافران این امت این کلمه را میگويند اما با کردار و گفتار و عقیدهشان با آن مخالفت میكنند، سپس گفتن این کلمه برای آنان فایدهای ندارد، و با گفتن آن مسلمان قرار نمیگيرند، چرا كه آنها با اقوال و كردار و عقائدشان با آن مخالفت ميكنند.

و یکی از علما شرایط لا إله إلا الله را هشت تا ذکر کرده که آنها را در دو بیت شعر جمع کرده است او میگويد: