ГУФТУГЎИ ОРОМ ВА ДЎСТОНА

] طاجيكية – Tajiki – Тоҷики [

2011 - 1432

حوار هادئ بين عبد الله وعبد النبي

«باللغة الطاجيكية»

2011 - 1432

Ду ҷавон яке ба номи Абдуллоҳ ва дигаре ба номи Абдуннабӣ бо ҳам вохурданд, ва вориди гуфтугу гаштанд. Нуқтаи оғози ин гуфтугў ин буд, ки Абдуллоҳ номи Абдуннабиро хилофи таълими шариъат медонист.

Абдуллоҳ: Оё ту ғайри Худоро парастиш ва ибодат мекунӣ?

Абдуннабӣ: На, ман ғайри Худоро парастиш намекунам, ман мусулмон ҳастам ва танҳо Худоро ибодат ва парастиш мекунам.

Абдуллоҳ: Аммо ин исм мисли Абдулмасиҳ ва амсоли он аст, ки масеҳиён бар худ мегузоранд. Ҳарчанд ин кори масеҳиён ҷойи тааҷҷубе надорад, чун онон Исо (а)-ро мепарастанд. Аммо ҳар кас исми туро бишнавад, фикр мекунад ту низ Паёмбари ислом (с)-ро парастиш мекунӣ, ҳол он ки дар эътиқодоти мусулмонон Муҳаммад (с) танҳо банда ва паёмбари Худост.

Абдуннабӣ: Муҳаммад (с) беҳтарини инсонҳо ва сарвари ҳамаи паёмбарон аст. Мо бо ин навъ номҳо ба худ табаррук меҷўем аз тариқи ҷо ва манзалати эшон, қасди наздикшави ба даргоҳи илоҳиро дорем ва ба хотири ҳурмат ва шарофати ин исмҳо шафоати эшонро хосторем. Аз тарафи дигар номи бародар ва падарам Абдулҳусайн ва Абдуррасул аст.

Ин номҳо аз қадимулайём дар миёни мардум роиҷ буда, ту ҳам ин қадар сахтгир набош, дини Ислом дине аст саҳлу осонгир.

Абдуллоҳ: Ин амри зишт ва нописанде, ки ту мегўӣ, бадтар аз масъалаи номҳост. Дарвоқеъ, ту аз ғайри Худо чизеро мехоҳӣ, ки дар тавони ў нест, фарқ ҳам намекунад, ки ин фард, Муҳаммад (с) бошад ё дигар солеҳоне чун Ҳусайн (р.з) Баҳоуддин (р.ҳ) ва амсоли онҳо. Ин бо тавҳиде, ки Худованд онро ба мо амр фармуда ва низ бо мафҳуми "Ло илоҳа иллаллоҳ" зиддият дорад. Ман барои ин ки аҳамияти ин масъала ва оқибатҳои бади онро барои ту беҳтар ва возеҳтар баён кунам, чанд суол аз ту мепурсам, албатта инро бидон, ки ҳадафи ман аз ин кор танҳо расидан ба ҳақиқат ва шинохти ботил аст. Аммо қабл аз ҳар чиз ду оятро ба унвони муқаддимаи баҳсамон зикр мекунам. Аввалин оят ин аст: “Мўъминон ҳангоме, ки ба сўйи Худо ва Паёмбараш фаро хонда мешаванд то миёни онон доварӣ кунад, суханашон танҳо ин аст, ки мегўянд: Шунидем ва итоат кардем”(Нур 51).

Ва ояти дигар: “Агар дар чизе ихтилоф доштед, онро ба Худо (Қуръон) ва Паёмбар (суннати ў) баргардонед” (Нисо 59)

Абдуллоҳ: Дўсти ман ту даъво менамои, ки муваҳҳид ва яктопарастӣ. Бигў маънӣ ва мафҳуми "Ло илоҳа иллаллоҳ" чист?

Абдуннабӣ: Тавҳид ин аст, ки бовар дошта бошӣ Худованд вуҷуд дорад ва Ўст, ки осмонҳо ва заминро халқ карда, Ўст ки зинда мекунад ва мемиронад ва Ўст, ки умури оламро дар даст дорад ва Ўст рўзидиҳандаи огоҳу доно.

Абдуллоҳ: Агар мафҳуми тавҳид фақат ин бошад дар он сурат Фиръавн, Абўҷаҳл ва дигар кофирон ва мушрикон низ яктопараст ҳастанд, зеро ҳеч кас ин масъалаҳоеро, ки ту баён намудӣ, инкор намекунад. Ҳатто Фиръавн ҳам ки иддаои худовандӣ мекард, дар дил ба ин маворид эътиқод дошт. Қуръон ҳам дар ин маврид мефармояд: “Ситамгорон ва мустакбирон мўъҷизотро инкор карданд, ҳарчанд ки дар дил бад-онҳо яқин ва итминон доштанд” (Намл 14).

Аммо Фиръавн фақат он замон, ки дар дарё ва ҳангоми ғарқ шудан, маргро ба чашм дид, ин боварияшро бар забон ошкор кард. Дўсти ман, бояд донист, ки ҳақиқати тавҳиде, ки Худованд ба хотири исбот ва баёни он Паёмбаронро дар миёни инсонҳо фиристод, китобҳо бар онон нозил фармуд ва Қурайш ва дигар кофирон ба қатл расиданд, ин аст, ки танҳо Худовандро ибодат кунем. Худи ибодат мафҳуме аст, ки ҳар он чиро, ки ба Худо писанд меояд аз он хушнуд бояд шуд, дарбар мегирад ва калимаи "Илоҳ" дар "Ло илоҳа иллаллоҳ" ба ин маъност, ки ҳеч касро лаёқати ибодат ва итоъат нест, ҷуз Худованди бузург.

Абдуллоҳ: Дўсти ман! Суоли дигаре мепурсам: Оё медонӣ чаро паёмбарон, ки аввалини онон Нўҳ (а) аст дар миёни инсонҳо мабъус шуданд?

Абдуннабӣ: Барои ин ки мушриконро ба парастиши Худои якто фаро хонанд ва ононро аз ширк варзидан боз доранд.

Абдуллоҳ: Хуб, метавонӣ ба ман бигўӣ чаро қавми Нўҳ (а) мушрик буданд ва ширк меоварданд?

Абдуннабӣ: На, намедонам.

Абдуллоҳ: Худованд Нўҳ (а)-ро дар миёни қавмаш фиристод, чун онон дар мавриди солеҳони худ чун Вадда, Сувоъ, Яғус, Яъуқ ва Наср роҳи муболиға дар пеш гирифта буданд.

Абдуннабӣ: Манзурат ин аст, ки бутҳое ки ба номи Вадда, Сувоъ ва амсоли онҳо парастиш мешуданд, номҳои солеҳон ҳастанд ва на номи ҷабборони кофири он қавм?

Абдуллоҳ: Бале, ин исмҳо номи солеҳони он қавм буд, ки мардум ононро ба илоҳҳое мубаддал сохтанд. Араб ҳам ҳамон роҳи ононро тай кард. Ибни Аббос (р.з) дар ин хусус чунин гуфтааст: «Бутҳое, ки дар миёни қавми Нўҳ (а) буд, баъдҳо ба миёни қабоили араб омад ва ҳар қабилае бутеро барои худ баргузид. Бути Ваддаро қабилаи Калб, ки дар Давмату-л-ҷандал сокин буданд, ва бути Сувоъро барои Ҳузайл, ва бути Яғусро барои Бани Мурод, ва Баъдаҳо барои Бани Ғузайф, ки сокини Ҷавфи сабоъ буданд, ва бути Яъуқ барои Бани Ҳамдон ва бути Наср барои Ҳумайр оли Зи-л-килоъ, ки ба тартиб Вадда, Сувоъ, Яғус, Яъуқ ва Насрро барои худ интихоб карданд. Ин номҳо исми солеҳони қавми Нўҳ (а) буд, ки пас аз вафоташон мардум ба васвасаи шайтон барои ёдбуди онон муҷассамаҳое аз онон сохта ва дар маҷолис ва маҳофили худ насб карданд. Пас аз марги наслҳои нахустин наводагони онон бо аз ёд бурдани ҳадафи сохти ин тамсилҳо ба парастиши онҳо рўй оварданд». (Бухорӣ).

Абдуннабӣ: Ин сухани бисёр аҷибе аст!

Абдуллоҳ: Чизи аҷибтар аз он ин аст, ки Худованд, Паёмбари ислом (с)-ро дар миёни қавме фиристод, ки Худоро парастиш мекарданд, ҳаҷ баҷо меоварданд ва садақа мекарданд. Мушкили онон дар ин нукта буд, ки онон баъзе аз офаридаҳои Худовандро чун фариштагон ва Исо (а) ва дигар солеҳон ва неконро воситаи наздики ба Худованд қарор медоданд ва ононро шафиъи худ назди Худо мепиндоштанд. Расули акрам (с) дар миёни онон мабъус шуд, то ононро ба дини ҳанифи Иброҳим (а) бозгардонад ва ба он қавм бифаҳмонад, ки наздики ва шафоъат хоси Худост ва ғайри Ўро ҳақи он мақоми воло нест ва танҳо Ў офаридгори ҷаҳониён аст. Танҳо Ўст, ки офаридаҳояшро рўзӣ медиҳад ва тамоми осмонҳо ва Замин ва ҳар он чи дар онҳост ва ҳатто он маъбудоне, ки парастишашон мекунанд, махлуқ ва фармонбардори Ўянд ва таҳти тасаллут ва иҳотаи он зоти беҳамто қарор доранд.

Абдуннабӣ: Ин ҳарфи муҳим ва аҷибе аст, ки ту мегўӣ, оё барои суханат ҳам далеле дорӣ?

Абдуллоҳ: Далоили ҳарфам бисёранд, аз ҷумла ин оят: “Бигў, чӣ касе аз осмону Замин ба шумо рўзӣ медиҳад? Чӣ касе молик ва холиқи гўшу чашмҳост ва ё чӣ касе зиндаро аз мурда ва мурдаро аз зинда берун меоварад, ё чӣ касе умури ҷаҳонро тадбир мекунад? Хоҳанд гуфт: Худо. Пас бигў: Пас чаро тақво пеша намекунед ва аз Худо наметарсед?” (Юунус 31)

Ё ин оят: “Бигў Замин ва касоне, ки дар Замин ҳастанд, аз они кистанд агар доно ва фарзонаед? Хоҳанд гуфт: Аз они Худоянд. Бигў: Пас чаро намеандешед ва ёдовар намегардед? Бигў: Чӣ касе соҳиби осмонҳои ҳафтгона ва соҳиби Арши азим аст? Хоҳанд гуфт: Аз они Худост. Бигў: Пас чаро парҳезгорӣ пеш намегиред? Бигў: Оё чӣ касе фармондеҳии бузурги ҳама чизро дар даст дорад? Ў касест, ки паноҳ медиҳад ва касеро Ў паноҳ дод, агар фаҳмида ва огоҳед? Хоҳанд гуфт: Аз они Худост. Бигў: Пас чӣ гуна гўл мехўред ва ҷоду ва ҷанбал мешўед?” (Муъминун 84-89)

Кофирони Қурайш ҳам ҳангоми тавоф лаббайкгўён мегуфтанд: “Худоё, мо гўш ба фармони Туем, Туро ҳеч шарике нест, магар шарике, ки ҳам худи ў ва ҳам ҳар он чи, ки дар ихтиёр ва тасарруфи ўст, дар мулк ва тасарруфи туст” Мебинӣ, ки мушрикони Қурайш низ ба ин эътиқод доштанд, ки дунё ва ҳар он чи, ки дар он аст офаридаи Худоянд ва дар ихтиёри Ўянд ва ин ҳамон тавҳид дар рубубият аст. Аммо ин навъ тавҳид, ононро ба доираи Ислом ворид нанамуд, зеро фариштагон ва некон дар эътиқоди онон метавонанд манзалаашонро назди Худованд боло бурда ва шафеъоне назди Худо бошанд. Ҳамин эътиқоди ботил, ҷон ва молашонро ҳалол кард. Бинобар ин мо бояд дуо, назр, забҳу қурбонӣ, истиъонат ва тамоми ибодоти дигарро танҳо мухтас ба Худованд бидонем.

Абдуннабӣ: Пас агар тавҳид ба маънои имон ба вуҷуди Худо нест, ба чи маъност?

Абдуллоҳ: Манзур аз тавҳиде, ки паёмбарон ба хотири он дар миёни мардумон мабъус шуданд, ин аст, ки танҳо Худоро парастиш ва ибодат кунем ва ҳар навъ амале мисли забҳу қурбони, дуо, назр, кумаку мададро танҳо дар ҳақи Худованд анҷом диҳем. Ин мафҳуми дурусти "Ло илоҳа иллаллоҳ" аст. Қурайш ин корҳоро нисбат ба илоҳҳои худ анҷом медоданд, ҳол он ки ин илоҳ, мумкин буд паёмбар бошад ё фаришта, инсон бошад ё ҷин, дарахт бошад, ё қабр. Онон офариниш тадбири олам ва розиқ буданро танҳо хоси Худо медонистанд. Паёмбар (с) дар миёни онон мабъус шуд, то ононро ба камоли тавҳид ба мафҳуми дурусти он ва иҷрои он фаро хонад.

Абдуннабӣ: Манзурат ин аст, ки як қурайшии мушрик дар фаҳми маънои "Ло илоҳа иллаллоҳ" аз мусулмонони замони мо донотар будааст?

Абдуллоҳ: Бале, ва ин воқеъияте аст дарднок. Кофирони гумроҳ медонистанд, ки манзури Расулуллоҳ (с) аз "Ло илоҳа иллаллоҳ" ин аст, ки бояд убудият ва итоатро танҳо хоси Худо қарор дод ва иборати ғайр аз Ўро инкор кунем. Онон дар ҷавоби Паёмбар (с), ки фармуд бигўед: «Ло илоҳа иллаллоҳ» ба таъбири Қуръон чунин гуфтанд: “Оё у ба чои ҳамаи ин худоён, худои ягонае қарор доданист! Ин ба рости чизи ачибест" (Сод 5)

Ҷойи басе тааҷҷуб аст, ки кофирони гумроҳ маънои ин иборатро хуб медонистанд, аммо касоне, ки худро мусулмон медонанд, то чое ки кофирон маънои онро медонанд, бознамеистанд ва ҳатто ҳастанд касоне, ки мепиндоранд Ислом танҳо бар забон рондани ин иборат аст, ҳол он ки қалбан эътиқоде ба маъно ва мафҳуми он надоранд. Мутаасифона, ононе ки дар дин маълумоте доранд, аз ин масъала бенасиб нестанд ва мисли оммаи мардум гумон мебаранд ин калима бадон маъност, ки танҳо Худо холиқ ва розиқи ҷаҳон аст ва танҳо Ўст, ки ба тадбири умури ҷаҳон мепардозад. Бояд эътироф кард дар мусулмоние, ки кофирони Қурайш нисбат ба фаҳми дурусти калимаи тавҳид аз онон донотаранд, ҳеч хайр ва манфиъате нест.

Абдуннабӣ: Аммо ман барои Худо шарике қоил нестам, имон дорам, ки ҳеч холиқ ва розиқе ғайр аз Худованди бузург вуҷуд надорад ва ҳар навъ нафъу суд ё зарару мусибате танҳо аз ҷониби Ўст. Ман бовар дорам, ки Ўро ҳеҷ мислу монанде нест ва Муҳаммад (с) паёмбар аст ва ҷуз ба изну хости Худо наметавонад дар мавриди худ тасмиме бигирад, чӣ бирасад ба дигар бузургоне чун Алӣ, Ҳусайн, Абдулқодир ва амсоли онҳо. Он чи ки лозим аст гуфт, ин аст, ки ман ва амсоли ман гуноҳгорем ва онон солеҳон ва неконе ҳастанд, ки назди Парвардигор, соҳиби ҷоҳу манзалатанд. Мо дарвоқеъ, аз онон мехоҳем то ба хотири он ҷоҳу мақомашон назди Худо, шафоъати моро ба даргоҳи Ў бикунанд.

Абдуллоҳ: Ҷавоби ман ҳамон аст, ки гуфтам. Кофирон ва мушрикон ҳамчунин боварӣ доштанд, онон низ эътиқод доштанд, ки холиқу розиқи ҷаҳон танҳо Худост ва танҳо Ўст, ки умури оламро тадбир мекунад ва илоҳҳояшонро танҳо ба хотири даст ёфтан ба тақарруб ва шафоаташон ибодат мекарданд. Оётеро, ки дар ин робита ҳастанд низ қаблан баён кардам.

Абдуннабӣ: Аммо оёте, ки дар ин хусус нозил шудаанд дар мавриди бутҳост на дар мавриди паёмбарон ва солеҳон, пас чӣ тавр ононро ба бутон монанд мекунед?

Абдуллоҳ: Ҳамон тавр ки гуфтем, баъзе аз ин бутон дар асл номи солеҳон ва некони қавмҳо будаанд, чуноне ки дар миёни қавми Нўҳ (а) инчунин буд. Кофирон ва мушрикон танҳо шафоъати ин бутонро металабанд, зеро ононро соҳиби арҷу наздики бо Худо медонистанд.

Далели мо ин ояти Қуръон аст: «Касоне, ки ҷуз Худо сарпарастон ва ёварони дигареро бар мегиранд. (Мегўянд) мо ононро парастиш намекунем, магар бад-он хотир, ки моро ба Худованд наздик гардонад» (Зумар 3)

Аммо дар ҷавоби ин суол, ки чӣ гуна метавон паёмбарон ва авлиёро монанди бутҳо донист, бояд гуфт Паёмбари акрам (с) дар миёни қавме фиристода шуд, ки гурўҳе аз онон авлиё ва солеҳонро шафиъи худ мехонданд ва Қуръон дар мавриди инчунин афрод мегўяд: “Он касонеро, ки фарёд мехонанд онон, ки аз ҳама муқаррабтаранд барои тақарруб ба парвардигорашон васила меҷўянд ва ба раҳмати Худо умедвор ва аз азоби Ў ҳаросноканд, чаро ки аз азоби Парвардигорат бояд ҳазар кард” (Исро 57).

Гурўҳе дигар Исо ибни Марямро шафиъи худ қарор медоданд, ки Худованд мегўяд: “Эй Исо писари Марям! Оё ту ба мардум гуфтаӣ, ки ҷуз Аллоҳ ману модарамро ҳам ду Худои дигар бидонед?” ( Моида 116)

Дастае ҳам фариштагонро воситаи наздик созии худ ба даргоҳи Худованд медонистанд: “Рўзеро, ки Худованд ҳамаи ононро гирд меоварад ва сипас ба фариштагон мегўяд: Оё инон шуморо парастиш мекарданд”(Саба 40).

Бо диққат ва тааммул дар оёти Қуръон дармеёбем, ки Қуръон ҳам касонеро, ки қоил ба мақоми убудияти бутон буданд, такфир мекунад ва ҳам ононеро, ки ҳамин тарз фикрҳоро нисбат ба Паёмбар, авлиё ва фариштагон доранд. Расулуллоҳ (с) бо ҳамаи онон ҷангид ва ҳеч тафовуте байни онон қоил набуд.

Абдуннабӣ: Аммо кофирон аз бутони худ суду манфаъат мехостанд, ҳол он ки мо имон дорем, ки ҳамаи хайр ва баракатҳо ва зарару зиёнҳо аз ҷониби Худованди доно ва ҳакиме аст, ки тадбири ҳамаи олам дар дасти Ўст ва солеҳону неконро дар ин кор тавоноӣ нест. Мо танҳо умеди он дорем, ки онон шафиъи мо назди Худованд бошанд, ҳамин асту бас.

Абдуллоҳ: Ин сухани ту дақиқан мисли сухани кофирон аст. Қуръон ҳам аз забони онон чунин мефармояд: “Инон ғайр аз Худо чизҳоеро мепарастанд, ки на бад-эшон зиён мерасонад ва на фоидае ва мегўянд: инҳо миёнаҷўйҳои мо дар назди Худоянд”.

Абдуннабӣ: Аммо ман танҳо Худовандро мепарастам ва паноҳ бурдан ба солеҳону некон ва истиъонат аз ононро ибодату парастиши онон намедонам.

Абдуллоҳ: Ман аз ту як суол мекунам: Оё имон дорӣ, ки Худованд бар мо воҷиб фармуда, ки ибодатро холисона ва фақат барои Ў анҷом диҳем, ҳамон тавр ки худи Ў дар Қуръон чунин фармудаанд: “Дар ҳоле, ки ҷуз ин бад-эшон дастур дода нашудааст, ки мухлисона ва ҳақгароёна Худойро бипарастанд ва танҳо шариъати Ўро дастур бидонанд”(Албаина 5)

Абдуннабӣ: Бале, Ў ин амрро бар мо воҷиб кардааст.

Абдуллоҳ: Хуб, ман аз ту мехоҳам ин ихлос дар ибодатро, ки Худованд бар ту воҷиб карда барои ман тавзеҳ диҳӣ.

Абдуннабӣ: Намефаҳмам манзурат аз ин суол чист?

Абдуллоҳ: Пас ба ман гўш бидеҳ, то онро бароят тавзеҳ диҳам.

Худованд дар Қуръон фармудааст: “Парвардигори худро фурўтанона ва пинҳонӣ ба ёрӣ бихоҳед, Ў таҷовузкоронро дўст намедорад” (Алаъроф 55).

Ҳоло аз ту мепурсам, ки оё дуо кардан ибодате аст хос ба Худо ё на?

Абдуннабӣ: Бале, зеро ҳамон тавр, ки дар ҳадиси Паёмбар (с) омада: “Дуъо айни ибодат аст” (Аҳмад ва Абудовуд). Дуо ҷойгоҳи муҳиме дар ибодат дорад.

Абдуллоҳ: Ту ки муътақиди дуо ибодате аст хоси Худо ва барои иҷобати дуоят шабу рўз ва дар ҳолати тарс ва умед Ўро мехонӣ ва он вақт дар дуоят фаришта ё Паёмбар ва ё фарди солеҳеро, ки дар қабраш оромидааст, восита қарор медиҳӣ, ба ман бигў оё дучори ширк дар ибодат нашудаӣ?

Абдуннабӣ: Бале, дучори ширк шудаам, суханат комилан дуруст аст.

Абдуллоҳ: Ҳоло бароят мисоли дигаре мезанам. Худованд мефармояд: «Ҳоло ки чунон аст, танҳо барои Парвардигори худ намоз бихон ва қурбонӣ кун» (Кавсар 2) Оё ту забҳ ва қурбониро ибодат медонӣ ё на?

Абдуннабӣ: Бале, ибодат аст.

Абдуллоҳ: Бинобар ин, агар барои офаридае аз офаридаҳои Худо ин корро анҷом диҳӣ, оё дар ин ибодат нисбат ба Худованд ширк варзидаӣ ё на?

Абдуннабӣ: Бале, ин кор бидуни шак ширк аст.

Абдуллоҳ: Ман дуо ва забҳро барои ту мисол задам, чаро ки дуо муҳимтарин ибодати қавлӣ ва забҳ муҳимтарин ибодати амалӣ аст. Аммо ибодатҳо мунҳасир ба ин ду чиз нест ва масоили дигаре чун назр, савганд, паноҳ чустан ва истиҷобат ва монанди инҳоро дарбар мегирад. Ҳоло аз ту мепурсам: Оё мушрикони Қурайш фариштагон, солеҳон ва Лоту Уззоро ибодат ва парастиш мекарданд?

Абдуннабӣ: Бале, ононро ибодат мекарданд.

Абдуллоҳ: Аммо ибодатҳои онон танҳо дар дуо, забҳ, паноҳ чустан, кумак хостан ва имон доштанд, ки онон ҳама бандагони Худоянд ва таҳти қудрат ва фармони Ў. Онон бовар доштанд танҳо Худост, ки умури оламро дар даст дорад ва бутону илоҳҳоро танҳо барои ин мехонданд, ки шафиъашон назди Худо бошанд.

Абдуннабӣ: Абдуллоҳ! Оё ту шафоъати Паёмбарро инкор мекунӣ?

Абдуллоҳ: На, ман онро инкор намекунам, балки баръакс Паёмбари акрам (с), ки падару модарам фидояш шаванд, шафиъи уммати худ назди Раббу-л-ъоламин аст ва орзўям ин аст, ки шафоъати эшон шомили ҳоли ман ҳам шавад. Аммо бояд донист ҳама шафоатҳо аз они Худост, чуноне ки Қуръон мефармояд: “Бигў, ҳар гуна миёнҷигарӣ аз они Худост” (Зумар 44).

Ҳеч касро наметавон шафоат кард, магар ин ки Худованд ичозаи онро дода бошад: “Кист он кас, ки ҷуз ба ичозаи Ў дар пешгоҳаш шафоат кунад?” (Бақара 255)

Шафоат низ танҳо касонеро дарбар мегирад, ки Худо аз онон хушнуд бошад: “Ва онон ҳаргиз барои касе шафоат намекунанд, магар барои он касе, ки Худо аз ў хушнуд аст” (Анбиё 28).

Ва Худованд аз ҳеҷ кас хушнуд намешавад, ҷуз аз тариқи эътиқоди росих ба тавҳид ва Ислом. “Ва касе, ки ғайр аз Ислом ойине баргузинад, аз ў пазируфта намешавад ва ў дар охират аз зумраи зиёнкорон хоҳад буд”(Ол Умрон 85).

Бинобар ин ва бо ин оят бояд шафоъатро фақат аз Ў бихоҳем ва чунин бигўем: Парвардигоро! Маро аз шафоъати Паёмбарат маҳрум нагардон ва ўро шафиъи ман соз.

Абдуннабӣ: Мо қаблан дар ин масъала тавофуқ кардем, ки набояд аз ғайри Худо чизе хост, ки тамаллук ва тавони онро надорад, аммо ҳақи шафоат ба Паёмбараш ато фармуда, бинобар ин ў молик ва соҳиби ин ҳақ аст ва тавони шафоат намуданро дорад, пас метавон аз ў шафоат хост ва ин дигар ширк маҳсуб намешавад.

Абдуллоҳ: Агар Худованд сароҳатан моро аз ин кор манъ намекард ҳарфи ту дуруст буд. Худованд дар Қуръон мефармояд: “Пас ҳеч касро бо Худо нахонед” (Ҷин 18).

Талаби шафоат, дуост ва оне ки ҳаққи шафоатро ба Паёмбар (с) ато фармуда, моро аз дуо ва талаби шафоат аз ғайри Ў барҳазар доштааст.

Ҳамчунин медонем шафоат имтиёзест, ки Худованд онро ба фариштагон, авлиё ва ҳатто ашхос, мисли кудаконе, ки қабл аз булуғашон вафот кардаанд, ато фармудааст, ба ин тартиб метавон аз онон талаби шафоат ва тақарруб ба даргоҳи Худованд намуд, ки дар он сурат боз ба ҳамон ибодати солеҳон ва неконе бармегардем, ки мушрикони Қурайш бар он буданд. Ҳоло агар ин масъалаи ибодати солеҳон ва фариштагонро қабул дошта бошед, оёти Қуръонро, ки моро аз ин кор манъ мекунад, нодида гирифтаем ва агар аз ин кор сарфи назар кунем, каломи ту ботил мешавад, ки чун Худованд ба Паёмбар ҳаққи шафоат ато фармуда, пас метавон аз ў талаби шафоат намуд.

Абдуннабӣ: Аммо ман ба Худо ширк набастаам ва истиъонат аз солеҳон ва авлиёро ширк намедонам.

Абдуллоҳ: Оё бовар дорӣ, ки Худо ширкро ҳаром намуда ва онро бузургтар ва зишттар аз амали дунё баён карда ва эълон кардааст, ки онро намебахшад?

Абдуннабӣ: Бале, Худованд онро ба таври возеҳ ва ошкор баён кардааст.

Абдуллоҳ: Хуб, ту дар ҳоли ҳозир худро аз ширк ба Худо дур сохтӣ, аммо оё ту метавонӣ он ширкеро, ки ту дучори он нашудаӣ ва худро аз он пок медонӣ, барои ман равшани диҳӣ?

Абдуннабӣ: Ширк ин аст, ки бутҳоро парастиш кунем, аз онон чизе бихоҳем ва аз онҳо биму ҳарос дошта бошем.

Абдуллоҳ: Хуб, ба ман бигў маънои парастиши бутҳо чист? Оё фикр мекунӣ кофирони Қурайш ба ин мўътақид буданд, ки он чўбу сангҳо меофаринанд, рўзӣ медиҳанд ва умури ҷаҳонро дар ихтиёр доранд? Ҳамон тавр, ки гуфтам онон чунин эътиқод надоштанд.

Абдуннабӣ: Ман ҳам ба ин бовар ва эътиқод надорам. Ман мегўям онон, ки чўбу санг ва биноҳое, ки бар қабрҳо сохтаанд ва амсоли онҳоро паноҳгоҳи худ медонанд, барои онҳо забҳ ва қурбонӣ мекунанд ва онҳоро воситае барои наздики ба Худо ва дар амон мондан аз хашми Ў мепиндоранд, ба Худо ширк бастаанд ва ин ҳамон ибодат ва парастиши бутҳост, ки манзури ман мебошад.

Абдуллоҳ: Аммо ин ҳамон корҳоест, ки шумо дар ҳақи мазорҳо анҷом медиҳед. Ба ман бигў бидонам оё манзури ту аз ин ки ибодати бутҳо ширк мебошад ин аст, ки таваккал бар солеҳон ва истиъонат ва талаби иҷобати дуо аз онон ширк маҳсуб намешавад?

Абдуннабӣ: Бале, манзури ман ҳамин аст.

Абдуллоҳ: Пас оёте, ки Худованд дар онҳо таваккал ба паёмбарон ва солеҳон ва изҳори иродот ва хушўъ ба фариштагон ва амсоли онҳоро ҳаром дониста ва ононеро, ки муртакиби он мешаванд, такфир намудааст, чӣ мешавад?

Абдуннабӣ: Онон, ки фариштагон ва паёмбаронро ба дуо мехонанд танҳо ба ин далел кофир шуданд, ки фариштагонро духтарони Худо ва Исо ва Узайрро писарони Ў мехонданд, аммо мо, ки намегўем масалан Абдулқодир (р.ҳ) писари худост ё Зайнаб (р.ҳ) духтари Ўст.

Абдуллоҳ: Нисбат додани фарзанд ба Худо, худ куфри ҷудогона аст.

Қуръон дар радди ин иддао мефармояд: “Бигў: Худо, ягона ва якто аст. Худо сарвари волои бароварандаи умедҳо ва бартарафкунандаи ниёзмандиҳост. Назода ва зода нашудааст. Ва касе ҳамто ва ҳамгунаи Ў намебошад” ( Ихлос 1-3).

Ҳар кас низ ин масъаларо ба Худо нисбат диҳад, кофир шудааст.

Ҳамчунин Худо дар ҷойи дигар чунин мефармояд: “Худо ҳаргиз фарзанде барои худ интихоб накарда ва маъбуди дигаре бо Ў нест, ки агар чунин мешуд ҳар як аз худоён махлуқоти худро тадбир ва идора мекарданд ва баъзе бар баъзеи дигар бартарӣ меҷустанд” (Муъминун 91).

Бинобар ин мебинем, ки Худо байни ин навъ куфр ва байни эътиқод ба илоҳҳои мутаъаддид тафовуте қоил аст. Аз тарафи дигар кофироне, ки Лотро, ки марди солеҳ буд, ибодат мекарданд, ўро фарзанди Худо намедонистанд. Ҳамчунин касоне, ки ҷинро ибодат мекарданд, ўро фарзанди Худо намедонистанд. Мазоҳиби чоргона ҳам дар мавриди ҳукми муртад дар ин иттифоқ доранд, ки агар фарде мўътақид бошад Худоро фарзанде аст, муртад шуда ва агар касе ба Худо шарик бубандад ў низ муртад шуда, пас мебинем онҳо ҳам байни ин ду масъала тафовут қоиланд.

Абдуннабӣ: Аммо Худованд дар мавриди авлиё ва солеҳон мефармояд: “Огоҳ бошед (дўстон ва) авлиёи Худо на тарсе доранд ва на ғамгин мешаванд” (Юунус 62)

Абдуллоҳ: Мо ҳам ба мақому манзалати онон назди Худо имон дорем. Аммо ин далел намешавад, ки мо ононро ибодат кунем. Мо танҳо инро мегўем, ки набояд бо кумаку мадад аз онон барои Худованди беҳамто шарике қарор дод. Мо ҳам эътиқод дорем, ки мебоист ба онон эҳтиром гузошт ва дунболарави роҳу равиши онон буд. Танҳо аҳли бидъат ҷойгоҳ ва манзалати ононро инкор мекунанд. Дини Худо дине аст миёнарав, дини ҳидоят ва ҳақ дар миёни ду роҳи залолат ва бутлони ифрот ва тафрит.

Абдуннабӣ: Инро бояд дар назар дошт, ки Қуръон дар мавриди афроде нозил шуд, ки асосан калимаи тавҳидро қабул надоштанд, нубуввати Расулуллоҳ (с) ва вуқуъи қиёматро инкор мекарданд ва Қуръонро сеҳр мехонданд. Аммо мо бар хилофи онон калимаи тавҳидро қабулдорем ва ба нубуввати Паёмбари ислом (с), вуқуъи қиёмат ва рўзи муҳосаба ва ҳаққонияти Қуръон имон дорем, намоз мехонем, рўза мегирем ва закот медиҳем, он вақт чӣ гуна моро монанди онон медонед?

Абдуллоҳ: Ҳама уламо ва бузургони дин бар ин асл иттифоқи назар доранд, ки ҳар кас дар як масъала, рисолат ва паёмбарии Расулуллоҳ (с)-ро қабул кунад, аммо дар масъалаи дигар паём ва дастури ўро напазирад, муртад ва кофир шудааст. Ҳамчунин агар ба баъзе аз оёти Қуръон мўъмин бошад ва ба баъзеи дигар кофир бошад ва монанди касе, ки ба тавҳид иқрор дошта бошад ва мункири намоз бошад, ё ба тавҳиду намоз иқрор дошта бошад ва ба вуҷуби адои закот мункир бошад, ё ба тамоми инҳо иқрор дошта бошад, вале мункири рўза бошад, ё ба тамоми инҳо иқрор дошта бошад, вале мункири ҳаҷи хонаи Худо бошад, Худованд дар мавриди мардумоне, ки дар замони ҳаёти Паёмбари акрам (с) аз адои фаризаи ҳаҷ саркашӣ мекарданд, чунин фармуд: «Ва аз тарафи Худо бар мардум мақаррар шуд ҳаҷ кардани хона (Каъба), касеро ки тавони рафтан ба сўйи онро дошта бошад (яъне тўша ва маркаби роҳ дошта бошад) ва ҳар, ки куфрони неъмат варзад, яқинан Аллоҳтаъоло аз ҷаҳониён бениёз аст» (Ол Умрон 97).

Ва ҳар кас рўзи ҳисобу китобро (қиёматро) инкор кунад ба иттифоқи уламо кофир аст ва Қуръон сароҳатан баён намудааст, ки ҳар кас ба бахше аз Қуръон имон дошта бошад ва бахши дигар аз онро инкор кунад, куфр варзидааст.

Бинобар ин, аҳком ва усули Қуръон ва Ислом бояд ба таври тамом ва камол ва бидуни мустасно ҳифз ва риоят шавад, оё ту ба ин асл мўътақидӣ ё на?

Абдуннабӣ: Бале, ба ин асл эътиқод дорам, зеро ин амр дар Қуръон комилан возеҳ ва ошкор аст.

Абдуллоҳ: Ҳоло ки ту ба ин асли халалнопазир имон дорӣ, бояд инро ҳам хуб бидонӣ, ки тавҳид бузургтарин фаризае аст, ки Паёмбари акрам (с) онро бар пайравонаш воҷиб кардаанд. Тавҳид масъалаест бисёр муҳим ва бузургтар аз намоз, закот, рўза ва ҳаҷ, пас чӣ тавр мумкин аст касе бо инкори яке аз ин умур аз Ислом хориҷ шуда ва кофир гардад, агар ҳам ба тамоми он чи Расулуллоҳ (с) овардааст, амал кунад, аммо ба хотири инкори тавҳид, ки тамоми анбиё барои исботи он мабъус шуданд, кофир нашавад. Ҷаҳли шумо ба ин кори хатарнок, бисёр тааҷҷубангез аст. Аз тарафи дигар ёрони Паёмбар (с) дар Ямома бо Бани Ҳанифа ба набард пардохтанд, ки ба рисолати Паёмбари ислом (с) имон дошта ва калимаи тавҳидро бар забон оварда буданд, намоз мехонданд ва азон мегуфтанд.

Абдуннабӣ: Аммо онон ба иддаои нубуввати Мусайлимаи каззоб имон доштанд ва мо бовар дорем, ки баъд аз Муҳаммад (с) ҳеч паёмбаре зуҳур намекунад.

Абдуллоҳ: Вале шумо чунон дар шаъни Алӣ (р.з) ва Абдулқодир (р.ҳ) ва дигар анбиёву фариштагон ва солеҳону авлиё муболиға мекунед, ки ононро дар ҳадди Худованд боло бурдаед. Агар ҳукм ин аст, ки ҳар кас инсонеро то ҳадди Паёмбар (с) боло бибурд, кофир аст ва ҷону молаш мубоҳ ва шаҳодатайн ва намоз хондан ҳам нафъе ба ҳоли ў надорад, пас ин ҳукм нисбат ба касе, ки фардеро то ҳадди Худо боло барад ба тариқи авло ҷорист. Аз сўйи дигар касонеро, ки Алӣ (р.з) сўзонид низ мусулмон буданд ва аз ёрон ва ҳамразмони он ҳазрат ва аз саҳоба илм гирифта буданд, аммо чун дар шаъни эшон дучори ҳамон пиндорҳои ғалат ва муболиғаомезе шуда буданд, ки шумо дар шаъни Алӣ (р.з) ва Абдулқодир (р.ҳ) ва монанди онҳо дучори он шудаед. Пас агар ин куфр нест саҳоба чи гуна ҳамразамони худро такфир карда ва сўзониданд? Оё гумон мебаред, ки саҳоба ба такфири мусулмонон мепардохтанд ё ин ки эътиқоди муболиғаомез дар шаъни авлиёе чун Абдулқодир (р.ҳ) эроде надорад? Аммо доштани ҳамин тарз тафаккур дар шаъни Алӣ (р.з) куфр аст. Шояд ин эрод матраҳ шавад, ки гузаштагон фақат ба ин далел кофир шуданд, ки илова бар ширк, мункири нубуввати Паёмбар (с) ва ҳаққонияти Қуръону қиёмат низ буданд.

Дар ҷавоби ин эрод бояд гуфт, ки пас манзур аз мабоҳиси боби ҳукми муртад, ки уламои ҳар мазҳаб ба таври васеъ ба он пардохтаанд, чист? Онон дар ин боб масоили мутаъаддидеро матраҳ кардаанд, ки ҳар кадом сабаби такфир ва ҳалол шудани ҷону моли фарди муртад мегардад. Онон ҳатто пойро фаротар гузошта ва масоили кўчаке чун бар забон овардани калимае, ки муҷиби хашми Худованд шавад ҳарчанд қалбан ва аз рўйи бовар набошад ва ё аз рўйи мазоҳ ва шўхӣ бошад, куфр медонанд зеро Худованд дар мавриди чунин афроде чунин фармудааст: “Бигў, оё ба Худо ва оёти Ў ва паёмбараш метавон бозӣ ва шухӣ кард? Узрхоҳӣ накунед. Шумо пас аз имон овардан кофир шудаед” (Тавба 65-66)

Лозим ба зикр аст ин оят дар шаъни касоне нозил шуд, ки суханеро ба мазоҳ бар забон оварда буданд ва он сухан боиси хашми Худованд ва расулаш шуд ва ин оятро нозил фармуд, то эълон намояд, ки он чанд нафар ба хотири гуфтани он сухан кофир шудаанд. Аз дигар сў Худо қавми Бани Исроилро бо вуҷуди имонашон ба хотири ин ки аз Мўсо (а) дархост карданд то худоҳоеро бар эшон таъйин кунад, ки онҳоро тавони дидан дошта бошанд, ба ин хотир ононро мавриди сарзаниш қарор дод. Расулуллоҳ (с) низ дар ҷавоби саҳобае, ки аз эшон дархост карда буданд, то бар эшон зоти анвотеро муъайян намояд, фармуданд ин дархост ҳамон дархости Бани Исроил аз Мўсо (а) аст, ки гуфтанд: “Иҷъал лано илоҳан камо лаҳум олиҳатун” (Ва он ҳазрат (с) он саҳобаро аз ин навъ дархостҳо барҳазар доштанд.

Абдуннабӣ: Аммо Бани Исроил ва он даста аз саҳоба, ки он дархости носавобро аз Расулуллоҳ (с) карданд, ба хотири дархосташон такфир нашуданд.

Абдуллоҳ: Бале, онон такфир нашуданд чун ба дархости ботили худ амал нанамуданд ва дар сурате, ки аз паёмбарони худ итоат накарда ва ба дунболи фикри нодурусти худ мерафтанд, кофир мешуданд. Ва ҳамчунин ононе ки Расулуллоҳ (с) онҳоро наҳй кард, агар ба итоъати ў амал накарда буданд ва баъд аз наҳй он амалро анҷом дода буданд, кофир мешуданд.

Абдуннабӣ: Ман ин ҷо гич шудаам. Аз як тараф вақте ба қиссаи Усома ибни Зайд (р.з) ва қатли он шахсе, ки қабл аз кушта шудан "Ло илоҳа иллаллоҳ"ро гуфта буд, нигоҳ мекунем ва каломи Паёмбар (с) ба Усомаро, ки фармуд: Усома! Оё баъд аз ин ки гуфт "Ло илоҳа иллаллоҳ" ўро куштӣ? Ва аз тарафи дигар ҳадиси Расули акрам (с)-ро ба хотир меоварам, ки фармудаанд: “Худованд ба ман амр карда, то бо мардум мубориза кунам, то ин ки калимаи "Ло илоҳа иллаллоҳ" бигўяд”. Он гоҳ намедонам чӣ тавр ман тавони ин ду қазияро бо суханони ту амали намоям кунам.

Абдуллоҳ: Аммо ҳамон тавр ки медонем, Расуллуллоҳ (с) бо яҳудиён ҷангид, ёрони он ҳазрат бо Бани Ҳанифа корзоре карданд ва Алӣ (р.з) гурўҳе аз ёрони худро дар оташ зинда ба зинда сўзонид, ҳол он ки ҳам яҳудиён ҳам Бани Ҳанифа ва ҳам он ҳамразмони Алӣ (р.з), ки дар оташ сўзонида шуданд, калимаи тавҳидро мегуфтанд ва худро муваҳҳид ва яктопараст медонистанд, низ медонем ҳар кас яке аз усули дин ва ё аркони исломро, чун қиёмат ва намоз инкор намояд, ў кофир шуда агарчи калимаи тавҳидро бар забон оварад. Қазияи тавҳид низ ба ҳамин гуна аст ва ҳар кас онро риъоят накунад ва таслими он нашавад аз Ислом хориҷ ва кофир шудааст. Дар мавриди достони Усома ин тавзеҳро бояд дод, ки ў мардеро кушт, ки иддаои мусулмон будан мекард, аммо Усома гумон бурда, ки он мард фақат ба хотири тарс ва ҳифзи ҷонаш онро гуфтааст ва на аз рўйи бовар ва эътиқод. Бинобар ин, ин оят нозил шуд, ки: “Эй касоне, ки имон овардаед! Ҳангоме ки дар роҳи Худо ба мусофират рафтед таҳқиқ кунед” (Нисо 94).

Мафҳуми оят ин аст, ки ҳар кас калимаи тавҳидро бар забон овард, ҷону молаш дар амон аст, магар ин ки хилофи он собит шавад, ки дар он сурат гуфтани калимаи тавҳид ҳам нафъе ба ҳоли ў надорад ва ин мафҳум «фа табаййану (таҳқиқ кунед)» аст. Агар мусулмон буданро бар забон овардани калимаи тавҳид кифоят менамуд, дигар ниёзе ба таҳқиқ ва таъйини он набуд, дар ҳоле ки Қуръон илова бар зоҳир, ботинро низ меъёри мусулмон будан қарор додааст. Мафҳуми ҳадиси Расули акрам (с) низ, ки фармудаанд: “Худованд ба эшон амр кардаанд, то замоне, ки мардум Ло илоҳа иллаллоҳро бар забон наёваранд, бояд бо онон биҷангид» низ ҳамин аст, зеро ҳамон паёмбаре, ки ба Усома чунин гуфтанд дар мавриди хавориҷ чунин фармудаанд: “Ҳар ҷо ононро ёфтед, ба қатлашон расонед”.

Ҳол он ки онон чунон ғарқ дар ибодоти Худо мешуданд, ки худи саҳоба бо дидани ибодати онон, эҳсоси ҳақорат мекарданд ва худро сарзаниш менамуданд, аммо чун умуре хилофи шаръ ва тавҳид аз онон сар зада буд, гуфтани "Ло илоҳа иллаллоҳ" ва анҷоми он ҳама ибодат монеъи такфир ва мубоҳ шудани ҷонашон нашуд.

Абдуннабӣ: Аммо ҳадисе аз Паёмбар (с) ривоят шуда, ки мардум дар рўзи қиёмат барои наҷот аз азоби он рўз аз паёмбарон (а) кумаку мадад металабанд, аз Одам (а) шуруъ мекунанд то ба Исо (а) мерасанд, ба тартиби зер: Одам, Нўҳ, Иброҳим, Мўсо, Исо, Расулуллоҳ (алайҳимуссалом), аммо ҳамаи онон аз ин кор сар боз мезананд ва ин корро дар тавони худ намедонанд, то ин ки мардум ба ҳузури Расулуллоҳ (с) мерасанд ва аз ў талаби шафоъат мекунанд.

Ҳоло ба ман бигў дар мавриди ин ҳадис чи назаре дорӣ?

Абдуллоҳ: Зоҳиран ту гуфтаҳои манро ба хубӣ дарк накардаӣ ва онҳоро бо ҳам омехта намудаӣ. Ман гуфтам: кумак талаб кардан аз шахси зинда ва ҳозир чизеро ки тавоноии онро дорад ишколе надорад, ҳамон таверки дар Қуръон ҳам омадааст: “Фарде, ки аз қабилаи ў буд, алайҳи касе, ки аз душманонаш буд, аз Мўсо кўмак хост” (Қасас 15).

Ва ҳамон тавр ки инсон дар майдони корзор, дар чизе, ки дар тавон ва қудрати ҳамразмонаш аст аз онон кумаку мадад металабад. Мо кумаку мададро аз мурдагон ва ё афроде, ки аз мо ғоиб ҳастанд ва низ кумакро дар мавриди чизҳое, ки дар тавони онон нест ва фақат Худо қодир бар анҷоми онҳо мебошад, нодуруст дониста ва онро ҳаром медонем. Мардум ҳам дар рўзи қиёмат аз паёмбарон (а) мехоҳанд, дуо ба даргоҳи Худованд кунанд, то шояд мардум аз азоби он рўзи бузург раҳоӣ ёбанд ва ин кор, яъне рафтан ба назди фарди солеҳ ва парҳезгор ва аз ў хостани ин ки бар имон ба даргоҳи Худовандӣ дуо намояд, корест ҷоиз, ҳамон тавр ки саҳоба (р.з) дар замони ҳаёти мубораки Расулуллоҳ (с) низ ҳамчунин кор мекарданд, аммо баъд аз вафот Расулуллоҳ (с) ҳаргиз бар сари қабри эшон нарафта ва аз ў кумаку мадад наталабиданд ва бар ҳамин асос уламои бузурги гузаштаи Ислом дуо намудан дар канори қабрҳо ва шафиъ қарор додани соҳибони онҳоро ҷоиз надонистаанд.

Абдуннабӣ: Хуб, ҳоло ба достони Иброҳим (а) нигоҳе бияндозем.

Вақте ки кофирон ўро ба самти анбўҳи оташ партоб намуданд, дар ҳаво Ҷибриил (а) ба Ибрҳим (а) зоҳир шуд ва аз ў пурсид, ки оё ниёз ва ҳоҷате ба у дорад, то ў онро бароварда созад. Иброҳим (а) аз Ҷибриил ҳеч дархосте нанамуд. Пас агар ба эътиқоди шумо истиғоса аз фариштагон ҳаром асту ширк маҳсуб мешавад, чаро Ҷибриил (а) бар Иброҳим (а) зоҳир шуд ва ба ў он пешниҳодро дод?

Абдуллоҳ: Ин ҳарф ҳам мисли ҳамон ҳадиси Усома аст. Аз тарафи дигар ин ривоят чандон дуруст нест ва дар сурати саҳеҳ будани ин ривоят, бояд гуфт Ҷибриил (а) бар Иброҳим (а) зоҳир шуд то ба ў кўмак кунад, зеро ҳамон тавр ки Қуръон мефармояд ў “Алламаҳу шадиду-л-қува” (Начм 5) аст ва дар ин сурат агар Худо ба ў иҷоза диҳад, дар тавони ў буд, ки оташи Иброҳим ва кўҳҳо ва даштҳои атрофи онро дар чашм ба ҳам задан ба ҳар сў, ки хоҳад бияфканд ва ҳеч чизе наметавонист монеъи ў дар ин кор шавад. Ин ҳолат мисли вазъияте аст, ки дар он як марди сарватманд ба марди фақир ва бепаноҳ бархўрд мекунад ва ба ў пешниҳоди кўмак ва мусоъадат медиҳад. Аммо Иброҳим (а) пешниҳоди Ҷибриил (а)-ро напазируфт, то фақат зери бори миннатиХолиқ равад ва мунтазирӣ хост ва иродаи Парвардигори худ шуд.

Дўсти ман матлаби муҳиме, ки бояд ин ҷо матраҳ шавад ин аст, ки ширки пешиниён ба чанд ҷиҳат аз ширки аҳли замони мо хафифтар ва сабуктар буд:

Аввал, онон фақат дар ҳолати рифоҳ ва осоиш ва қудрату амният ба Худо ширк мебастанд ва дар мавқеъи бало ва мусибат имонашонро холис ва бидуни ширк мекарданд, танҳо аз Худо кўмак хоста ва илоҳҳо ва пешвоёни худро аз ёд мебурданд. Худованд дар ин хусус чунин мефармояд: “Ҳангоме, ки савори киштӣ мешаванд холисона ва содиқона Худоро ба фарёд мехонанд. Пас ҳангоме ки Худо ононро наҷот дод ва солим ба хушкӣ расонд, боз эшон ширк меварзанд” (Анкабут 65).

Ё он ҷо ки мефармояд: “Ва ҳангоме, ки (дар сафари дарё) мавҷе ҳамчун абрҳо ва кўҳҳо ононро бипўшонад (ва боло равад ва болои сарашон қарор гирад), Худоро бо ихлос мехонанд. Аммо вақте онҳоро ба хушкӣ расонд ва наҷот дод, баъзе роҳи эътидолро пеш мегиранд (ва ба имони худ вафодор мемонанд, дар ҳоле ки) баъзеи дигар фаромўш карда, роҳи куфр пеш мегиранд, вале оёти моро ҳеч кас ҷуз паймоншиканони носипос инкор намекунанд!”

Аммо мушрикони замони мо дар ҳолатҳои осоиштаги ё дар мусибату бало аз ғайри Худо мадад меҷўянд ва ба ғайри ў руй меоваранд. Масалан, дар ҳангоми ба рўзи ҳодиса ва мушкилӣ, номи паёмбарон ва солеҳоне чун Паёмбари ислом (с), ва ё Ҳусайн (р.з) ва дигар дустони Худоро бар забон меоваранд ва гуё ки онҳо ба додашон мерасида бошанд.

Дувум, мушрикони замони Расулуллоҳ (с) ва қабл аз эшон дар канори ибодати Худованд фақат солеҳону муқаррабони даргоҳ, чун паёмбарон ва фариштагон ва ё ҳадди ақал мавҷудоте чун сангу чўбро, ки ҳаргиз дар баробари Худованд дучори исён ва гуноҳе нашудаанд, ибодат ва парастиш мекарданд, аммо мушрикони ин замон аз хубу бад, солеҳу фосиқ кумаку мадад меҷўянд, агарчи бо чашми худ фисқу фуҷури ононро бубинанд.

Севум, ширки пешиниён фақат дар улуҳият ва убудият буд ва ҳаргиз ғайри Худоро дар рубубият шарики Ў қарор намедоданд, аммо мушрикони ин рўзгор, ширкро то он ҷо расонидаанд, ки дар рубубият ҳам барои Худованд шарик метарошанд. Масалан, табиатро омили ба дунё омадан ё мурдан медонанд ва амсоли ин тафаккуроти ширкомез бисёр аст ва ҳеч кас диққат ва тааммуле дар ин гуна афкор намекунад, то аз ин навъ лағзишҳо эмин ва дар паноҳ бимонанд. Нуктаи муҳими дигареро, ки бояд ба ту бигўям ин аст, пас суханро бо он чи гузашт дар масъалаи азиме ба поён мерасонем, он ҳам ин аст, ки ҳеч ихтилофе дар ин ки тавҳид бояд бо гуфтор ва кирдори қалбу забон бошад, пас агар дар яке аз онҳо ихтилоф шавад, он шахс тавҳид ва мафҳуми онро бидонад ва ба он амал накунад, кофири муъонид ва ситезаҷў аст чун Фиръавн ва Иблис. Дар ин робита лозим ба зикр аст, ки мардумони бисёре ҳастанд, ки ҳақро мешиносанд, аммо ба далоили гуногуне чун фазои ҳоким бар ҷомеъа ва муҳити онон, касби манофеъ ва ё тарс аз зарару зиён ба ҳақ амал намекунанд, ҳол он ки бояд донист ғолиби санодид ва руасои куфр ва ширк, худ, ҳақро мешиносанд, аммо ба хотири дарёфти манофеи зудгузару фанопазири дунё аз он сарфи назар карда ва роҳи ботилро дар пеш мегиранд ва барои ин амалкарди худ далелҳои гуногуне низ меоваранд. Қуръон дар мавриди ин қабил афрод мегўяд: “Онон оёти Худоро ба баҳои андак фурўхтаанд ва аз роҳи Худо бозмондаанд ва дигаронро низ аз он боздоштаанд. Онон кори бисёр баде кардаанд” (Мунофиқун 2).

Ва ҳар кас зоҳиран ба тавҳид амал кунад, дар ҳоле ки онро дарк намекунад ва мўътақид ба он нест, ў мунофиқ аст. Ва мунофиқ аз кофир бадтар ва шарраш бештар аст, Худованд мефармояд: “Мунофиқон дар пойинтарин мароҳили дўзах қарор доранд ва ҳеч гуна ёваре барои онҳо нахоҳӣ ёфт” (Нисо 145).

Ин масъалаест, ки мутаассифона, дар рўзгори мо дар миёни мардум ривоҷ дорад ва аз гуфтору рафтори онон ошкор мешавад. Гурўҳе ҳақро медонанд, аммо Қорунвор аз тарси ин ки мабодо муҳтамили зиён ва зараре шаванд, бад-он амал намекунанд. Гурўҳи дигар чун Ҳомону Фиръавн ба хотири ҳифзи ҷоҳу мақоми худ аз амал ба ҳақ сар боз мезананд ва гурўҳе низ ҳақро инкор мекунанд, аммо ба хотири дар амон мондан ва ё даст ёфтан ба суду манфиъате ба сурати сурӣ ва зоҳирӣ бад-он амал мекунанд.

Ҳоло дўсти ман лозим меояд дар ду оят тааммул ва диққати бештаре намуд.

Ояти аввал ин аст: “Узрхоҳӣ накунед. Шумо пас аз имон овардан кофир шудаед” (Тавба 66).

Дар ин оят Худованд чанд тане аз шахсоне, ки дар ҷанги Табук бо Расулуллоҳ (с) ба корзору майдон омада буданд, ба хотири бар забон овардани калимаҳои куфромез ва он ҳам ба қасди мазоҳ ва ханда кофирашон ҳукм намудааст. Ҳол бояд донист ҳукми ононеро, ки ба ҷиддият ва аз рўйи дидаву дониста куфр мегўянд ё ба хотири фоида ва зиёни матои дунё ба куфр рўй меоваранд, чист? Инон ҳамонҳое ҳастанд, ки фиреби шайтонро мехўранд ва ба суханони ў амал мекунанд: “Шайтон шуморо (ба ҳангоми инфоқ) ваъдаи фақру тиҳидастӣ медиҳад ва ба фаҳшо (ва зиштиҳо) амр мекунад” (Бақара 268).

Аз биму ҳаросе, ки ў дар дарунашон меафканд ба худ меларзанд: “Ин фақат шайтон аст, ки пайравони худро метарсонад” (Ол Умрон 175).

Ононро коре бо лутф ва фазли бемунтаҳои Худовандашон нест: “Вале Худованд ваъдаи омурзиш ва фузунӣ ба шумо медиҳад” (Бақара 268).

Он курдилонро аз хашму интиқоми Парвардигорашон боке ба дилҳои сиёҳашон нест: “Пас аз онон матарсед ва аз ман битарсед” ( Ол Умрон 175).

Ҳоло хуб бияндешем, бо ин авсоф ва аҳвол оё бояд ононро авлиё ва дўстони Худо хонд, ё дўстон ва пайравони шайтони лаъин?

Ояти дувуме, ки бояд дар он тадаббур ва тааммули бештар намуд ин аст: “Касоне, ки баъд аз имон кофир шаванд - ба ҷуз онҳо, ки таҳти фишор воқеъ шудаанд, дар ҳоле ки қалбашон ором ва бо имон аст - оре, онҳо ки синаи худро барои пазириши куфр гушудаанд, ғазаби Худо бар онҳост ва азоби азиме дар интизорашон!” (Наҳл 106)

Бинобар ин оят танҳо куфреро, ки соҳиби он маҷбур ба гуфтани он аст, куфр намедонанд, аммо бар забон овардани он дар шароити тарс, тамаъ, мадоро бо мардум, ишқ ба ватан ва қавми хеш, дуст доштани молу мақом ва ё иртикоби он аз рўйи мазоҳ куфр маҳсуб мешавад. Оят инро баён медорад, ки инсон дар мавриди гуфтори худ мавриди иҷбор ва фишор қарор мегирад ва қалбу эътиқодоташ масун аз ин иҷбор ҳастанд, бинобар ин танҳо мавриди мустасное, ки бар забон овардани куфр, куфр маҳсуб намешавад ҳамон ҳолати иҷбор ва фишор аст, аммо дигар вазъиятҳое, ки зикр шуд аз ин маврид ҷудо ҳастанд, зеро ҳам гуфтору ҳам пиндори фард дар ихтиёри худи ўст. Ҳамчунин Қуръон дар ин замина боз мефармояд: “Ин ба хотири он аст, ки зиндагии дунё (ва пастиро) бар охират тарҷеҳ доранд ва Худованд афроди беимонро (лаҷуҷ)-ро ҳидоят намекунад” ( Наҳл 107).

Ин оят ба сароҳат баён мекунад, ки азоб ва иқоби Худованд ба хотири бовар ва эътиқод, ҷаҳл, нафрат доштан аз дин ва ё дўст доштани куфр, инсонро дарбар намегирад, балки он чи ки инсонро ба сўйи хашм ва интиқоми Худо мекашонад, майли ў ба дунё ва матои он аст. Ин амре аст, ки инсони заифу-н-нафсро водор мекунад онро бар дин ва ҳақ тарҷеҳ диҳад. Ҳоло дўстам аз ту мепурсам: Оё вақти он нашуда, ки ба даргоҳи Парвардигорат рўй оварда ва аз кирдору пиндори гузаштаи худ бозгардӣ? Зеро ин масъалае, ки мо дар мавриди он баҳс намудаем, масъалаест бисёр муҳим ва сарнавиштсоз, ки ба тааққул ва таммули зиёде ниёз дорад.

Абдуннабӣ: Тавба мекунам ва аз Худованд истиғфор менамоям, имон меоварам, ки ғайр аз Худованд ҳеч маъбуде, ки лаёқати парастиш ва убудият дошта бошад, вуҷуд надорад ва шаҳодат медиҳам, ки Муҳаммад (с) паёмбар ва паёмовар аст. Аз ҳар он чи ғайри Худост ва онро ибодат ва итоат мекардам, худро пок сохта, ва аз даргоҳи Худованд бахшоиш ва афви Ўро хосторам ва аз Ў мехоҳам манро шомили лутфу раҳмати хеш қарор диҳад. Аз Ў мехоҳам, ки манро бар шоҳроҳи тавҳид ва бовари ростин собитқадам намояд ва манро аз пиндорҳои носавоби пешин нигоҳ дорад.

Аз ин пас ман номи худро ба Абдурраҳмон тағйир медиҳам. Дўсти ман! Аз Худованди маннон мехоҳам ба хотири ин насиҳатҳо ва иршодоти содиқона ва дўстонае, ки бар ман арза доштӣ, ба ту аҷр ва подоши некў ато фармояд, ки манро аз он афкор ва пиндорҳои ботил ва ҳалок кунанда наҷот додӣ. Дўсти ман, ба унвони охирин дархост аз ту мехоҳам чанд маврид аз умуреро, ки бояд аз он парҳез намуд, то динамон ҳаниф ва ростин бимонад, бароям боз гў.

Абдуллоҳ: Эроде надорад, ба ту хоҳам гуфт. Дўсти ман, хуб ба ҳарфҳоям гўш кун.

­ Аз ин парҳез кун, ки дар доми муташобеҳот ва умуре, ки беш аз як маъно ва эҳтимолот доранду дар Қуръон ва суннат дида мешаванд, бияфтӣ ва дар ин навъ масъалаҳо аз фитнаангезоне, ки ба қавли худашон қасд ва нияте ҷуз таъвили онҳо надоранд, пайравӣ накун, зеро ҷуз Худо касе донишу ҳикмат ва таъвили муташобеҳотро намедонад. Нисбат ба ин умур бояд ба монанди мўъминоне, ки имони росих ва халалнопазир доранд, рафтору муомила намуд ва эълон кард: «Имон овардем ба ин, ки ҳамаи инҳо аз назди Парвардигори мост» (Ол Умрон 7).

Ҳоло ба чанд ҳадиси Паёмбари акрам (с), ки бо ин масъала дар иртибот аст, гўш кун: “Дар он чи, ки дучори шак ва тардидӣ, худро дур нигаҳ дор ва ба ончи ки ба он яқин дорӣ, бипардоз”. (Аҳмад ва Тирмизӣ).

“Ҳар кас худро аз шубаҳоти дин ҳифз кунад, имон ва обрўяшро ҳифз намуда, ва ҳар кас гирифтори шубаҳоти дин гардад, ба муҳаррамот мубтало мешавад” (Бухорӣ ва Муслим).

“Гуноҳ он аст, ки дар дилат ворид шуда ва бими он дорӣ, ки мардум бадон роз огоҳ шаванд” (Муслим).

“Аз қалбу нафсат суол кун, зеро некӣ он аст, ки нафсат бадон оромиш ёбад ва бадон шод гардад. Ва гуноҳ он аст, ки дар даруни инсон ҷой гирад ва инсон аз бозгў кардани он барои мардум ҳарос дорад” (Аҳмад).

­ Аз табаъият ва дунболаравии ҳавову ҳавас парҳез кун. Қуръон дар мавриди чунин афроде мегўяд: “Ҳеч дидаӣ касеро, ки ҳавову ҳаваси худро ба худоӣ гирифтааст” (Фурқон 43).

­ Аз таассуб доштан нисбат ба инсонҳо ва афкоре, ки гузаштагони мо бар он будаанд, бояд парҳез намуд, зеро ин таассуб монеъи расидани ба ҳақиқат мегардад. Ҳақиқат мисли гумшудаи мўъминон аст, ки ҳар ҷо онро ёфтаанд, онҳо ба он шоистатар ҳастанд ва уро дар ҳол аз худ менамоянд: “Ва ҳангоме ки ба онон гуфта шавад: Аз он чи Худо нозил кардааст, пайравӣ кунед, мегўянд: Балки мо аз он чи падарони худро бар он ёфтаем пайравӣ мекунем.Оё агар падаронашон чизе нафаҳмида бошанд ва роҳ набурда бошанд, боз ҳам кўркўрона аз эшон тақлид мекунанд?” (Бақара 170)

Аз ин ки худро монанди кофирон намоӣ, бипарҳез зеро он сароғози ҳамаи балоҳост: “Ҳар кас худро ба монанди қавме намояд, чун онон шудааст” (Абўдовуд).

­ Бар ғайри Худованд ба касе ё чизи дигаре таваккал ва эътиқод накун: “Ҳар кас бар Худованд таваккал кунад, Худованд ўро басанда аст” (Талоқ 3).

­ Аз махлуқе, ки туро ба маъсияти Холиқ мехонад, итоъат накун.

­ Аз бадгумонӣ нисбат ба Парвардигор бипарҳез: “Ман (Худованди муттаъол) нисбат ба бандаам ҳамчунонам, ки ў нисбат ба ман меандешад” (Бухорӣ ва Муслим).

­ Аз ҳар навъ ҳалқа ва нахе, ки барои дафъи бало ё рафъи он бар даст мебанданд, парҳез кун.

­ Аз дуоҳо ва навиштаҷот ва ё абзорҳое, ки барои дафъи чашм ба кор мебанданд, бипарҳез. “Ҳар кас чизеро барои дафъи бало ва чашм ба худ овезад (аз ҳифозати Худо маҳрум) ва бадон чиз мубтало гардад” (Аҳмад ва Тирмизӣ).

­ Набояд ба сангҳо, дарахтон ва биноҳо ва сохтмонҳо табаррук ҷуст.

­ Аз фоли бад задан бипарҳез: “Фоли бад задан ширк аст, фоли бад задан ширк аст, фоли бад задан ширк аст” (Аҳмад ва Абўдовуд).

­ Кори соҳирон ва ситорашиносоне, ки иддаъои илми ғайб мекунанд, ва дар рўзномаҳо бурҷҳои солро чоп мекунанд, ва даъво мекунанд ки аз тариқи ин бурҷҳо саодат ва шақовати инсонҳоро медонанд, бовар накун, ки эътиқод ба ин кор ширк аст.

­ Аз нисбат додани бориши борон ба ситорагони фаслҳо парҳез кун ва онро фақат ба Худо нисбат деҳ, ки дар ғайри ин сурат дучори ширк шудаӣ.

Аз савганд хўрдан ба ғайри Худо бипарҳез, ки он ширк аст: “Ҳар кас ба ғайри Худо савганд хўрад, кофир ё мушрик шудааст. Монанди савганд хўрдан ба Муҳаммад (с) ё ба имонат ё ба номус, ё ба зимат ё ба зиндагӣ” (Аҳмад ва Абўдовуд).

Аз дашном додан ба рўзгор,ё бод, ё офтобу сармо ё гармо бипарҳез, ки он дар воқеъ дашном додан ба Холиқи онҳост.

­ Ҳар гоҳ дучори бало ва мусибате шудӣ, аз ба кор бурдани калимаи (агар) парҳез кун, ки он роҳро ба рўйи васвасаҳои шайтон боз мекунад.

­ Дар иваз инро бигў: Ин амри тақдири Худо буд. Ў ҳар он чи хоҳад, анҷом диҳад.

­ Бар сари мазору қабри паёмбарон ва солеҳон масҷид бино накунед, зеро ки намоз хондан дар чунин масоҷиде раво нест. Дар «Саҳеҳайн» аз Оиша (рз) ривоят шуда, ки Паёмбари акрам (с) дар ҳоли иҳтизор фармуданд: “Худованд яҳудиён ва масиҳиёнро лаънат кунад, ки бар қубури паёмбаронашон масҷид сохтанд”. Оиша (р.з) фармудааст: Агар ин сухани Расулуллоҳ (с) намебуд, саҳоба (р.з) бар мазори эшон бино ва сохтмон месохтанд ва қабри эшонро барҷаста мекарданд. (Бухорӣ ва Муслим). Низ дар ҳадиси дигар Паёмбар (с) чунин фармуданд: “Пайравони адёни қабл аз шумо бар қабр ва мазори паёмбарон ва неконашон масҷид бино мекарданд, аммо шумо ин корро накунед, ки ман шуморо аз ин кор наҳй менамоям”. (Абуавона).

­ Ҳадисҳоеро, ки аз Расулуллоҳ (с) дар мавриди таъйиди тавассул ба он ҳазрат (с) ва солеҳон ривоят шуда, бовар макун, чунки он ҳадисҳоро дигарон аз пеши худ сохта ва ба дурўғ ба Паёмбар (с) нисбат додаанд. Аз миёни чунин ҳадисҳои бардуруғ мисли ин ҳадисҳо мебошанд ки нисбат доданашон ба паёмбар (с) ҳаргиз чоиз нест:

“Ба ҷоҳу манзалати ман тавасул ҷўед, ки манзалати ман назди Худо бисёр волост”.

“Ҳаргоҳ мушкилот болои шумо омад, ба дидори аҳли қубур бишитобед”.

“Худованд бар мазори ҳар кадоме аз авлиё фариштаеро масъули бароварда кардани ниёзҳои мардум кардааст”.

”Ҳар кас нисбат ба санге ҳам ҳусни занн дошта бошад он санг ба ў нафъ мерасонад”.

ТАЪКИД: Тамоми ин суханҳо бардурўғ ва бофтаву сохтаи қабрпарстон буда, дар китобҳои ҳадис асосу воқеият надоранд!!!

­ Аз барпо кардани маросимҳое чун шаби меъроҷ, шаби нимаи шаъбон (яъне шаби Барот) ва амсоли он парҳез кун, зеро ин корҳои нав ва ҷадиданд ва далели шаръӣ аз тарафи Паёмбар (с) бар онон қарор надорад. Вақте саҳоба (р.з), ки бештар аз мо ба Расулуллоҳ (с) ишқ меварзиданд ва фаротар аз мо бар аъмоли нек ва хайр кушишманд буданд, ба чунин амалҳо намепардохтанд, бешак агар ин амалҳо хайр буд, онон бар мо пешдастӣ мекарданд.