موعجیزه‌ی پێغه‌مبه‌ر ئيبراهیم عليه السلام

] kurdish – كوردی – كردي [

مه‌نسور عه‌لی عورابی

وه‌رگێڕانی: عبدالله حه‌سه‌ن وه‌رتى

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2014 - 1435

معجزة إبراهيم عليه السلام

« باللغة الكردية »

منصور علي عرابي

ترجمة: عبد الله حسن و‌رتي

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2014 - 1435

موعجیزه‌ی پێغه‌مبه‌ر ئيبراهیم عليه السلام

سه‌رچاوه‌کانى مێژوویی وا باس ده‌که‌ن که‌ (ئيبراهيم) پێغه‌مبه‌ر سه‌لامى خواى له‌سه‌ر بێت له‌ خاکى (بابل) عێراقى ئێستا هاتۆته‌ دونیاو له‌ دایک بووه‌، هه‌ر له‌ منداڵیه‌وه‌ خواى گه‌وره‌ ژیرى و دانایى و زانایى پێ به‌خشیوه‌، رۆژێک (ئيبراهيم) ده‌چێته‌ لاى ئازه‌ره‌ى باوکى، که‌ پیشه‌ى په‌یکه‌رتاشى و کڕین و فرۆشتنى بت و بت په‌رستى بووه‌، کاتێک (ئيبراهيم) باوکى و کارو پیشه‌که‌ى بینى زۆر سه‌رسام و دڵگران بووو ئه‌م ره‌فتاره‌ى باوکى له‌ لا ناخۆش و قورس بوو، بۆیه‌ ئیبراهیم له‌گه‌ل خۆى ده‌دواو ده‌یووت: بۆچى خه‌ڵک شتێکى بێ گیان و بێ هه‌ست و نه‌ست ده‌په‌رستن، که‌ نه‌ده‌بیستێت و نه‌ ده‌بینێت و نه‌تواناى ئه‌وه‌شى هه‌یه‌ چاکه‌یه‌ک یان خراپه‌یه‌کت تووش بکات، چۆن ئه‌م بت و په‌یکه‌رانه‌ ئه‌بن به‌ خوا که‌ خه‌ڵک به‌ ده‌ستى خۆیان دروستى ده‌که‌ن و هونه‌رسازى تێدا به‌کار ده‌به‌ن، ئه‌مه‌یه‌ باوه‌ڕى ئیبراهیم، ئه‌و که‌سه‌ى که‌ به‌ هه‌موو گیان و هه‌ست و هۆش و جه‌سته‌یه‌وه‌ وێڵه‌ به‌ دواى دۆزینه‌وه‌ى خواى راسته‌قینه‌و دادپه‌روه‌ر، له‌به‌رئه‌وه‌ که‌ کامل ئه‌بێت و گه‌وره‌بوو، زۆر به‌ووردى سه‌رنج ئه‌داو ئه‌گه‌ڕێ بۆ دۆزینه‌وه‌ى ئه‌و خوایه‌ى که‌ شایه‌نى په‌رستن و به‌ندایه‌تى کردن بێت.

(ئيبراهيم) سڵاوى خواى لێ بێ، ئاوه‌دانى جێ دێڵێت و ئه‌ڕوا بۆ ده‌شت و ده‌رو، سه‌یرى دیمه‌نه‌ جوانه‌کانى ئاسمان ده‌کات و لێیان وورد ئه‌بێته‌وه‌و دیمه‌نه‌ ره‌نگاو ره‌نگه‌کانى ئه‌ستێره‌کان سه‌رنجى رائه‌کێشن، تا له‌ ئه‌نجامدا خواى په‌روه‌ردگار رێگه‌ى راستى نیشان ئه‌دات و هیدایه‌تى پێ به‌خشى و کردى به‌ په‌یامبه‌رو نێردراوى خۆى له‌ناو گه‌ل و هۆزه‌که‌یدا، بۆ ئه‌وه‌ى رزگاریان بکات له‌ ژیانى بت په‌رستى بۆ ژیانى یه‌کتاپه‌رستى دادگه‌ر، وه‌حى و په‌یامى ئامۆژگارى و یاساکانى رێنوێنى و بانگه‌وازى قه‌ومه‌که‌ى بۆ ره‌وان ده‌کات و سروشى بۆ ئه‌نێرێته‌ خواره‌وه‌ له‌ رێگه‌ى فریشته‌کانه‌وه‌، خواى په‌روه‌ردگار (ئيبراهيم) ى زۆر خۆش ده‌وێت و ده‌یکات به‌ خۆشه‌ویستى خۆى و ناودێرى ده‌کات به‌ (إبراهيم خليل) فه‌رمووى: ▬وَاتَّخَذَ اللّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً ♂ [ النساء: 125[

واته‌: خواى گه‌وره‌ (ئيبراهيم) ى کردۆته‌ دۆست و خۆشه‌ویست و خه‌لیلى خۆى، که‌وابوو ئێوه‌ش په‌یڕه‌وى لێ بکه‌ن، دواى ئه‌نجامدانى ئه‌و گه‌شت و سه‌یرانه‌ بۆ بیابان و ده‌شت و سه‌حرا بۆ ووردبوونه‌وه‌و تێڕوانین له‌ بوونه‌وه‌رو دروست کراوه‌کانى خواى گه‌وره‌، (ئيبراهيم) ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌ ماڵه‌وه‌و دل و ده‌روونى زۆر ئارامه‌و پڕ له‌ ئیمان، که‌ چووه‌ ژووره‌وه‌ باوکى له‌ مال بوو لێى چووه‌ پێشه‌وه‌و ویستى ئامۆژگارى بکات، به‌ڵام ئاخۆ (ئيبراهيم) به‌ چ شێوازێک قسه‌ى بۆ باوکى کردبێت، بێگومان به‌ زمانێکى خۆش و به‌وپه‌ڕى ئه‌ده‌ب و نه‌رم و نیانى به‌ به‌ڵگه‌ى عه‌قڵیه‌وه‌ بۆى دواوه‌و بت په‌رستیه‌که‌ى به‌ کارێکى پوچه‌ل و بێ هوده‌ بۆ خستۆته‌ روو، هه‌روه‌ک خوداش به‌سه‌رهاته‌که‌ى له‌ قورئانى پیرۆزدا گێڕاوه‌ته‌وه‌و فه‌رموویه‌تى: ▬ يَا أَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا يَسْمَعُ وَلَا يُبْصِرُ وَلَا يُغْنِي عَنكَ شَيْئًا *يَا أَبَتِ إِنِّي قَدْ جَاءنِي مِنَ الْعِلْمِ مَا لَمْ يَأْتِكَ فَاتَّبِعْنِي أَهْدِكَ صِرَاطًا سَوِيًّا *يَا أَبَتِ لَا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلرَّحْمَنِ عَصِيًّا *يَا أَبَتِ إِنِّي أَخَافُ أَن يَمَسَّكَ عَذَابٌ مِّنَ الرَّحْمَن فَتَكُونَ لِلشَّيْطَانِ وَلِيًّا ♂ [ مريم: 42-45 ] واته‌: به‌ باوکى خۆى (ئازه‌ر) ووت: ئه‌ى بابه‌: تۆ بۆچى شتێکى وا ئه‌په‌رستى که‌ نه‌ئه‌بیستێ و نه‌ئه‌بینێ، واته‌ نه‌گوێى هه‌یه‌و نه‌چاوو نه‌دل و نه‌عه‌قل، وه‌ نه‌ئه‌شتوانى له‌کاتى ته‌نگانه‌و ناخۆشیدا هیچ زیانێکت لێ دوورخاته‌وه‌و بتپارێزێت، ئینجا ئه‌ڵێت: بابه‌؟ بێگومان به‌من هه‌ندێ شت ده‌زانم ده‌رباره‌ى زیندووبوونه‌وه‌و بت په‌رستان، که‌ له‌لایه‌ن په‌روه‌ردگارم بۆم هاتووه‌، تۆ هیچى لێ نازانێت و بۆ تۆ نه‌هاتووه‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ داوات لێ ده‌که‌م په‌یڕه‌وى له‌ من و په‌یامه‌که‌م بکه‌ى، چونکه‌ رێگه‌ى راستو هه‌قت نیشان ده‌ده‌م.

ئه‌وجاره‌یان (ئيبراهيم) شێوازى گفتوگۆیه‌ که‌ ده‌گۆڕێت و پێى ده‌ڵێ: بابه‌؟ شه‌یتان مه‌په‌رسته‌و گوێڕایه‌ڵى مه‌که‌و وازبێنه‌ له‌ بت په‌رستى، چونکه‌ شه‌یتان له‌ فه‌رمانى خواى به‌خشنده‌ یاخى بووه‌، گفتوگۆ به‌رده‌وامه‌و پێى ئه‌ڵێ: بابه‌! به‌ڕاستى گه‌ر په‌شیمان نه‌بیته‌وه‌ من له‌وه‌ ئه‌ترسم ئه‌گه‌ر تۆ له‌سه‌ر ئه‌م کاره‌و حاڵه‌وه‌ بمرى له‌ خواى میهره‌بانه‌وه‌ تووشى سزایه‌کى گه‌وره‌ ببى، ئه‌و کاته‌ ببیه‌ دۆست و هاوڕێ و هاوه‌ڵى شه‌یتان له‌ دۆزه‌خدا.

باوکى (ئيبراهيم) زۆر به‌ تووڕه‌ى و سه‌رکه‌شى وه‌لآمى کوڕه‌که‌ى ئه‌داته‌وه‌و پێى ئه‌ڵێت: ▬ أَرَاغِبٌ أَنتَ عَنْ آلِهَتِي يَا إِبْراهِيمُ لَئِن لَّمْ تَنتَهِ لَأَرْجُمَنَّكَ وَاهْجُرْنِي مَلِيًّا♂ [مريم: 46] واته‌: ئاخۆ ئه‌ى ئیبراهیم! ئه‌وه‌ تۆ ئه‌وه‌نده‌ بێزارو نیگه‌رانى له‌ خواکانى من، دڵنیابه‌ ئه‌گه‌ر تۆ وازنه‌هێنى و ده‌ست هه‌ڵنه‌گرى له‌ باسکردنى خواکانم به‌ خراپه‌، لێت قه‌بوول ناکه‌م و به‌رد بارانت ده‌که‌م، ده‌بڕۆ بۆ ماوه‌یه‌کى دوورو درێژ لێم دووربه‌و نه‌تبینم.

به‌ڵێ بابى ئیبراهیم ئا به‌و شێوه‌ توندو تیژیه‌ ڕووبه‌ڕووى ئیبراهیم ده‌بێته‌وه‌ که‌چى ئه‌م هێشتا له‌ وه‌ڵامى باوکیدا نه‌رم و نیان ده‌بێت و ده‌ڵێ: ▬ سَلَامٌ عَلَيْكَ سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ رَبِّي إِنَّهُ كَانَ بِي حَفِيًّا*وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَأَدْعُو رَبِّي عَسَى أَلَّا أَكُونَ بِدُعَاء رَبِّي شَقِيًّا♂ [ مريم 47-48] واته‌: به‌ ووته‌ى (سلام عليك) وه‌ڵامى دایه‌وه‌ که‌ ماناى وایه‌: له‌ منه‌وه‌ هیچ ناخۆشیه‌کت پێ ناگات و هیچ ئازارێکیشت تووش نابێت، به‌ڵکو له‌لایه‌ن منه‌وه‌ ساغ و سه‌لیم ده‌بیت، له‌ خوداش ده‌پاڕێمه‌وه‌ لێت خۆش بێت و سزات نه‌دات، هه‌روه‌ها خوداى په‌روه‌ردگارم هه‌رده‌م واى راهێناوم که‌ رێزم لێ بنێت و نزاو دوعام گیرا بکات، جا مه‌گه‌ر به‌هۆى ئه‌وه‌ى بانگت ده‌که‌م بۆ باوه‌ڕ هێنان به‌ خواى گه‌وره‌، ئازارت پێ بگات، جا ئه‌وا خۆم له‌ تۆو میلله‌ته‌که‌شت به‌ دووره‌ په‌رێز ده‌گرم، هه‌روه‌ک خۆم له‌و بتو په‌یکه‌رو خواوه‌ندانه‌شتان به‌ دوور ده‌گرم، تاکو هه‌ر ته‌نها خوداى په‌روه‌ردگارم بپه‌رستم، نه‌وه‌ک به‌ په‌رستنى ئه‌و خوداوه‌ندانه‌ى ئێوه‌ به‌دبه‌خت و چاره‌ ره‌ش و ره‌نج به‌ خه‌ساربم.

ئیتر دوای ئه‌و قسه‌‌و باسانه‌ له‌گه‌ڵا باوكی، ئیبراهیم لای باوكی جێ‌ دێڵێ‌‌و ئه‌چێته‌ شوێنی په‌رستگای قه‌ومه‌كه‌ی بۆ ئه‌وه‌ی بانگیان بكات بۆ ده‌ستبه‌رداربوونی بت په‌رستی‌و خواپه‌رستی تاك‌و ته‌نها، كاتێك ئه‌چێته‌ ژووری مه‌عه‌به‌ده‌كه‌ ئه‌بینێ‌ خه‌ڵكه‌كه‌ له‌ پێش بته‌كان كرنۆش ده‌به‌ن‌و بته‌ بێ‌ گیانه‌كان ده‌په‌رستن، لێیان نزیك بووه‌وه‌‌و به‌ ده‌نگێكی به‌رز ووتی▬ مَا هَذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِي أَنتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ♂ [ الأنبياء: 52 ] واته‌: ئه‌رێ‌ ئه‌وه‌ بۆ واز له‌م بت په‌رستیه‌ ناهێنن‌و سه‌رقاڵی بوون كه‌ هیچ سوود‌و زیانێكیان نییه‌‌و هه‌رده‌م له‌به‌ریان كه‌وتوون‌و كرنۆشیان بۆ ده‌به‌ن، ئه‌وانیش له‌ وه‌ڵامی (ئیبراهیم) دا ووتیان: ▬ وَجَدْنَا آبَاءنَا لَهَا عَابِدِينَ♂ [الأنبياء: 53] واته‌: ئێمه‌ هه‌ر له‌ زووه‌وه‌ ئه‌م كاره‌مان دیووه‌ كه‌ باب‌و باپیرانمان په‌رستویانن‌و شوێن پێی ئه‌وانمان له‌و كاره‌ هه‌ڵگرتووه‌.

(ئیبراهیم) سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت، به‌شێوه‌یه‌كی زۆر وورد‌و شیاو تێی گه‌یاندن‌وبۆی روون كردنه‌وه‌ كه‌ ئه‌م بت په‌رستیه‌ هیچ سوودێكی نییه‌‌و بگره‌ كوفر‌و گومڕایی‌و سه‌رگه‌ردانیه‌، به‌ڵام نه‌ته‌وه‌ی ئیبراهیم به‌وه‌ زۆر توڕه‌‌و نیگه‌ران بوون‌و به‌ پیری بانگه‌وازیه‌وه‌ نه‌هاتن‌و هه‌ر سووڕبوون له‌سه‌ر كوفر‌و بت په‌رستی‌و نه‌یانویست بگه‌نه‌ حه‌قیقه‌ت‌و هه‌ر له‌ ئه‌فسانه‌یی‌و گه‌نده‌ڵی‌و پوچه‌ڵیدا مانه‌وه‌، دوای ئه‌و ووتووێژه‌ له‌گه‌ڵا بت په‌رسته‌كان له‌ناو بت خانه‌دا ئیبراهیم چووه‌ ده‌ره‌وه‌‌و له‌ بیری ئه‌وه‌دابوو نه‌خشه‌‌و پیلانێك دابڕێژێت، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو بته‌كان بشكێنێت‌و ته‌فر‌و تونایان بكات‌و له‌ ده‌رفه‌تێكی گونجاو ده‌گه‌ڕا تاكو نیازه‌كه‌ی خۆی به‌دی بێنێت، ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ش له‌ رۆژێكی وادا هاته‌ پێشه‌وه‌ كه‌ به‌ جه‌ژنی گه‌له‌كه‌ی داده‌نرا‌و (كه‌ رۆژی دوای ئه‌و قسه‌‌و باسانه‌ بوو كه‌ له‌ بت خانه‌كه‌ هاتنه‌ پێشه‌وه‌)، ئه‌و رۆژه‌ خه‌ڵكه‌كه‌ هه‌مووی چوونه‌ ده‌ره‌وه‌ بۆ ئاهه‌نگ گێڕان له‌ ده‌ره‌وه‌ی شار، ئیبراهیمیش چۆڵ بوونی شاری به‌ ده‌رفه‌ت زانی‌و رۆیشت بۆ كۆڵان‌و شه‌قامه‌كانی شار كه‌سی تیانه‌بوو چۆڵا‌و هۆڵا بوو زۆر دڵی خۆش بوو قازمه‌ یان ته‌وری له‌گه‌ڵا خۆی ئاماده‌ كرد‌و رۆیشت بۆ ئه‌و په‌یكه‌رخانه‌ی بته‌كانیان لێ‌ دانابوو، سووریش بوو له‌سه‌ر تێكشكاندنیان، سه‌یری كرد بینی زۆر له‌ ته‌نیشت یه‌كتره‌وه‌ دانرابوون، خواردنی زۆریشیان له‌ پێش دانراوه‌ بۆیان به‌مه‌به‌ستی قوربانی كردن بۆیان‌و لێ‌ نزیك بوونیان له‌كاتێكدا ناتوانن ده‌میشی بۆ ببه‌ن‌و بێ‌ گیانن، ئیبراهیمیش به‌ گاڵته‌ پێ‌ كردنه‌وه‌ ڕووی كرده‌ بته‌كان‌و لێ ی پرسین: (ئه‌رێ‌ بۆچی ئه‌و خواردنه‌ ناخۆن؟) كاتێك هیچ بتێكیش له‌وانه‌ وه‌ڵامی نه‌دایه‌وه‌، دووباره‌ لێی پرسینه‌وه‌: (ئه‌وه‌ بۆچی ده‌نگتان نایه‌ت؟) ئینجا ده‌ستی راستی بۆ لار كردنه‌وه‌‌و هه‌موویانی به‌ ته‌ورێك شكاند‌و وورد‌و خاشی كردن. ته‌نها بته‌ گه‌وره‌كه‌یانی هێشته‌وه‌ (واته‌ گه‌وره‌ترین خواوه‌ندیان) وه‌ ته‌نانه‌ت ته‌وره‌كه‌شی به‌ده‌ستی ئه‌و بته‌ گه‌وره‌یه‌دا هه‌ڵواسی، ‌و دوایی په‌یكه‌رخانه‌كه‌ی به‌جێ‌ هێشت.

ئه‌و گه‌له‌ دوای ئه‌وه‌ی ئاهه‌نگیان گێڕا له‌ رۆژی جه‌ژنه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كه‌یان، گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ نێو شار‌و بۆ سوپاس گوزاری خواوه‌نده‌كانیان چوونه‌ بتخانه‌‌و دیتیان به‌ته‌كانیان چی به‌سه‌ر هاتووه‌و هه‌ر هه‌موویان تێكشاكاون، ته‌نها گه‌وره‌ترین خواوه‌ندیان ماوه‌‌و ته‌وره‌كه‌ش به‌ ده‌ستیه‌وه‌ هه‌ڵواسراوه‌، به‌مه‌ش ترسیان لێ‌ نیشت‌و سه‌رسام بوون‌و له‌نێو خۆیاندا پرسیاریان ده‌كرد له‌ یه‌كتر ئه‌رێ‌ ئه‌وه‌ كێ‌ ئاوای به‌ خواكانمان كردووه‌، هه‌ندێكیان ووتیان: (بیستوومانه‌ لاویێك به‌ خراپه‌ باسی بته‌كان ده‌كات‌و ناوی ئیبراهیمه‌‌و نه‌ریتی وایه‌ كه‌ عه‌یب‌و عاریان لێ‌ بدۆزێته‌وه‌‌و گاڵته‌یان پێ‌ بكات‌و هه‌ڕه‌شه‌ی تێك شكاندن‌و له‌ناوبردنی بته‌كانی كردووه‌ هه‌ر ئه‌ویشه‌ گومانی ئه‌و كرداره‌ی لێ‌ بكه‌ین).

هه‌موویان كۆك بوون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ ئیبراهیم دادگایی بكه‌ن‌و پرسیاری لێ‌ بكه‌ن، له‌ ماوه‌یه‌كی زۆر كه‌مدا به‌ سه‌ربازه‌كانیان ووت خێرا ئیبراهیم بێنن، ئیبراهیم هێنرا‌و له‌به‌رده‌میان وه‌ستابوو، لێیان پرسی: ▬ أَأَنتَ فَعَلْتَ هَذَا بِآلِهَتِنَا يَا إِبْرَاهِيمُ♂ [ الأنبياء: 62 ] واته‌: ئه‌رێ‌ ئه‌وه‌ جه‌نابت وات له‌م خواوه‌ندانه‌مان كردووه‌؟ ئه‌ی ئیبراهیم؟ له‌ وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره‌دا به‌و رسته‌یه‌ ده‌ڵێ‌: ▬ بَلْ فَعَلَهُ كَبِيرُهُمْ هَذَا♂ [ الأنبياء: 63] واته‌: تێك شكێنه‌ری بته‌كان بته‌ گه‌وره‌كه‌یانه‌‌و ئاماژه‌ش ده‌كات بۆ خواوه‌نده‌ گه‌وره‌كه‌یان كه‌ ته‌وره‌كه‌ به‌ده‌ستیه‌وه‌ هه‌ڵواسراوه‌‌و پێشیان ده‌ڵێت:▬ فَاسْأَلُوهُمْ إِن كَانُوا يَنطِقُونَ♂ [ الأنبياء: 63 ] واته‌: ده‌ ئه‌وه‌تانێ‌ لێیان بپرسن ئه‌گه‌ر قسه‌ ده‌كه‌ن.

ئه‌وجاره‌ش مشتومڕێكی تریان ده‌ست پێكرده‌وه‌ له‌گه‌ڵا ئیبراهیم‌و پێی ده‌ڵێن: تۆ خۆت ده‌زانیت ئه‌م بتانه‌ ده‌نگیان لێوه‌ نایه‌ت‌و ناتوانن قسه‌ بكه‌ن، ئیتر چۆن داوای ئه‌وه‌مان لێ‌ ده‌كه‌یت پرسیاری ئاخاوتنیان لێ‌ بكه‌ین‌و داوایان لێ‌ بكه‌ین بۆمان بدوێن ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی به‌سه‌ریان هێنراوه‌؟

ئینجا ئیبراهیــــم ســـــه‌لامی خوای له‌ســــه‌ر بێت پێیــــــان ده‌ڵێت: ▬ أَفَتَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنفَعُكُمْ شَيْئًا وَلَا يَضُرُّكُمْ*أُفّ لَّكُمْ وَلِمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ♂ [ الأنبياء: 66-67] واته‌: ئایا ئێوه‌ له‌جیاتی خواپه‌رستی‌و عیباده‌تی خودای په‌روه‌ردگاری جیهانیان ئه‌و بته‌ بێ‌ هه‌ست‌و بێ‌ گیان‌و بێ‌ ده‌سه‌ڵاتانه‌ ده‌په‌رستن كه‌ توانای سوود‌و زیانێكیان بۆتان نییه‌؟ ئیبڕاهیم بێزاری ده‌رده‌بڕی‌و ده‌ڵێ‌ به‌ڕاستی من زۆر په‌ست‌و به‌داخم له‌و كاره‌ پیس‌و چه‌په‌ڵا‌و نا هه‌مواره‌تان‌و له‌ خۆتان‌و ئه‌و بتانه‌، كه‌ له‌جیاتی (خودا) (الله) په‌رستشیان ده‌كه‌ن‌و ده‌یان په‌رستن، ده‌ی ئیتر تۆزقاڵێك فكر‌و عه‌قڵتان نییه‌ كه‌ بیربكه‌نه‌وه‌‌و په‌شیمان ببنه‌وه‌، كاتێك بت په‌رسته‌كان ده‌بینن گڵۆڵه‌یان كه‌وتۆته‌ لێژی هیچ به‌ڵگه‌و بیانوویه‌كیان به‌ ده‌سته‌وه‌ نامێنێت، یه‌كسه‌ر واز له‌ وتووێژ‌و ده‌مه‌ته‌قێ‌‌و موناقه‌شه‌ی به‌رامبه‌ر دێنن‌و په‌ناده‌به‌نه‌ به‌ر تۆڵه‌ سه‌ندنه‌وه‌ له‌ ئیبراهیم بۆ ئه‌وه‌ی شه‌رمه‌زاری‌و ریسواییه‌كانیانی پێ‌ دابپۆشن، بۆیه‌ هه‌ندێكیان ووتیان سزاو تۆڵه‌ی ئیبراهیم چی بێت‌و شایه‌نی چ جۆره‌ سزا‌و عه‌زابێكه‌، ووتیان: ▬ حَرِّقُوهُ وَانصُرُوا آلِهَتَكُمْ إِن كُنتُمْ فَاعِلِينَ♂ [ الأنبياء: 68] دیاره‌ خواكانیان هیچ دیفاع‌و به‌رگریه‌كیان پێ‌ نه‌كرا له‌ خۆشیان بۆیه‌ ویستیان به‌رگریان لێ‌ بكه‌ن‌و حوكمی مه‌رگیان ده‌ركرد به‌ سوتاندن‌و ویستیان بیسووتێنن‌و ووتیان: (ئیبراهیم بسووتێنن)، یارمه‌تی خواكانتان بده‌ن!! (ئه‌ی هاوار‌و ئۆف بۆ ئه‌و خوایانه‌ كه‌ نه‌توانن به‌رگری له‌ خۆشیان بكه‌ن‌و مێشووله‌یه‌ك له‌ خۆیان دوورخه‌نه‌وه‌)، هه‌ندێكی تریان بڕیارێكی تر ده‌رده‌كه‌ن وه‌ك له‌ شوێنێكی تری قورئان باس ده‌كات‌و ده‌فه‌رمووێ‌: ▬ قَالُوا ابْنُوا لَهُ بُنْيَانًا فَأَلْقُوهُ فِي الْجَحِيمِ♂ [ الصافات: 97] واته‌: دوای ئه‌وه‌ی كه‌ قسه‌یان بڕاو په‌كیان كه‌وت‌و ووتیان، شوره‌ بینایه‌كی بڵند‌و مه‌نجه‌نیقێكی گه‌وره‌ی بۆ دروست بكه‌ن‌و پڕی بكه‌ن له‌ دار‌و ئاگر، ئه‌وسا تێی فڕێ‌ بده‌نه‌ ناوێ‌ ئه‌وانیش ئیبراهیمیان خسته‌ناو مه‌نجه‌نیق‌و ووتی (حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ) واته‌: ته‌نها خودا به‌سمه‌ پشت‌و په‌نا‌و هاوكار‌و یارمه‌تیده‌رم بێت.

هه‌ر له‌و باره‌یه‌وه‌ مامۆستا عبدالمنعم الهاشمی له‌ كتێبه‌كه‌ی خۆی (موعجیزه‌ی پێغه‌مبه‌ران) ده‌ڵێت: (ئیبراهیم) پێغه‌مبه‌ر سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت، وه‌ڵامی كافره‌كانی ده‌دایه‌وه‌ به‌ شێوازێكی زۆر زانای‌و بیرمه‌ندانه‌ كه‌ وه‌ڵامه‌كانی به‌ڵگه‌ی نه‌فامی‌و جه‌هل‌و نه‌دانی‌و شێتی‌و فامكالیه‌تی بێ‌ باوه‌ڕه‌كانی ده‌گه‌یاند، هه‌روه‌ك چۆن پێی ووتن: ▬ بل فعله كبيرهم هذا فسئلوهم إن كانوا ينطقون♂

بۆ ئه‌وه‌ی بۆیان ده‌ركه‌وێ‌ كه‌ ئه‌م بت‌و سه‌نه‌مانه‌ نه‌عه‌قڵیان هه‌یه‌‌و نه‌ئه‌توانن قسه‌ بكه‌ن‌و به‌رگری له‌ خۆیان بكه‌ن به‌ڵكو بێ‌ گیان‌و كه‌ڕ‌و ڵاڵن، ئامانج‌و مه‌به‌ستی (ئیبراهیم) سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت، بریتی بوو له‌وه‌ كه‌ كاره‌كانیان به‌ پوچ‌و سه‌یر‌و سه‌مه‌ره‌‌و خراپ له‌ قه‌ڵه‌م بدات‌و سه‌رزه‌نشت‌و ته‌وبیخیان بكات له‌سه‌ر بت په‌رستی‌و به‌ڵكو بێنه‌وه‌ هۆش خۆیان‌و ژیری‌و بیریان بخه‌نه‌ كار‌و چاوێك به‌ رابردووی خۆیاندا بخشێننه‌وه‌، ئه‌م هه‌ڵوێست‌و بۆچوونه‌ی (ئیبراهیم) یش راسته‌وخۆ كاریگه‌ری دروست كرد له‌سه‌ر ده‌روونی هه‌ندێكیان‌و به‌یه‌كتریان ده‌ووت: به‌ڕاستی بڕ‌و بیانو‌و ده‌لیل‌و به‌ڵگه‌كانی ئێمه‌ زۆر لاواز‌و بێ‌ هێزن‌و شكستێكی گه‌وره‌مان خوارد به‌رامبه‌ر به‌ (ئیبراهیم)، وه‌ هه‌ندێكی تریان به‌یه‌كتریان ده‌ووت: به‌ڕاستی ئێمه‌ نه‌فام‌و كه‌م عه‌قڵین‌و كه‌ دار‌و به‌رد‌و په‌یكه‌ر ده‌په‌رستین كه‌ نه‌ده‌توانن ببیستن‌و نه‌ده‌توانن قسه‌ بكه‌ن‌و وه‌ ناتوانن به‌رگری له‌ خۆشیان بكه‌ن، چجای بتوانن سوودیان هه‌بێت بۆ ئه‌وانه‌ی كه‌ ده‌یانه‌په‌رستن‌و عیباده‌تیان ده‌كه‌ن، نه‌ك بتوانن زیان‌و ئازاریان له‌سه‌ر لابده‌ن، وه‌نه‌یان توانیووه‌ به‌رگری‌و دیفاع له‌ خۆیان بكه‌ن كه‌ به‌ ته‌وره‌ وورد‌و خاش‌و پارچه‌ پارچه‌ كران، به‌ڵام كافر‌و بێ‌ باوه‌ڕه‌كان وه‌ك پیشه‌ی هه‌رده‌میان گه‌ڕانه‌وه‌ سه‌ر دۆخی جارانیان‌و سووربوون له‌سه‌ر رێباز‌و رێچكه‌ی نه‌زانی‌و نه‌فامی، به‌ (ئیبراهیم) یان ده‌ووت: تۆ خۆت باش ده‌زانیت ئه‌م بتانه‌ ناتوانن قسه‌ بكه‌ن، ئیتر چۆن داوای ئه‌وه‌مان لێ‌ ده‌كه‌یت پرسیاریان لێ‌ بكه‌ین، چونكه‌ تۆ زۆر باش‌و له‌ ئێمه‌ باشتر ده‌زانی كه‌ ناتوانن ئاخاوتن‌و گفتوگۆ بكه‌ن.

ئا له‌و كاته‌ هه‌ستیاره‌دا (ئیبراهیم) توانی ئه‌م هه‌له‌ بقۆزێته‌وه‌‌و ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ به‌رهه‌مدار بكات، پێی ووتن: ئه‌دی ئه‌گه‌ر ناتوانن قسه‌ بكه‌ن‌و سوودیان نییه‌ بۆتان بۆچی عیباده‌تیان ده‌كه‌ن‌و ده‌یانپه‌رستن‌و په‌ستی‌و بێزاری‌و داخ‌و دڵگرانی خۆی ده‌ڕده‌بڕێت‌و ده‌ڵێت: ▬ أُفّ لَّكُمْ وَلِمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ♂ [ الأنبياء: 67] واته‌: به‌ڕاستی من زۆر په‌ست‌و بێزار‌و به‌داخم‌و دڵته‌نگم له‌و كاره‌ پیس‌و ناهه‌مواره‌تان‌و له‌ خۆتان‌و ئه‌و بت‌و په‌یكه‌رانه‌ی كه‌ له‌جیاتی خودا ده‌یانپه‌رستن‌و كڕنۆشیان بۆ ده‌به‌ن، ده‌ی ئیتر گه‌ر عه‌قڵتان هه‌یه‌ په‌شیمان ببنه‌وه‌.